Jodium is een belangrijk mineraal in onze voeding. Het zorgt ervoor dat de schildklier goed blijft functioneren. Bij een ernstig tekort aan jodium gaat de schildklier langzamer werken, wat kan leiden tot vermoeidheid en gewichtstoename.
"Een jodiumtekort kan bij kinderen een groeiachterstand en een verminderd leervermogen tot gevolg hebben. En in extreme gevallen zelfs dwerggroei", aldus Verheesen, reumatoloog in het Máxima Medisch Centrum in Eindhoven.
Jodiumhoudend zout in brood
Een stukje geschiedenis: in 1942 besloot de overheid om het jodiumtekort in de Nederlandse bevolking terug te dringen door de bakkerijsector jodiumhoudend zout aan brood te laten toevoegen. In eerste instantie vrijwillig, later verplicht.
Sindsdien gebruikten bakkers voor hun brood, beschuit en crackers keukenzout, oftewel natriumchloride, waaraan per kilo 70 tot 85 milligram jodium was toegevoegd. Dit zogenoemde broodzout werd in 2009 vervangen door het bakkerszout, dat per kilo maximaal 65 milligram jodium mocht bevatten. In tegenstelling tot broodzout mag bakkerszout ook worden gebruikt in koekjes, cake en gebak.
Bakkers zijn echter niet verplicht om jodiumhoudend zout te gebruiken. Wel heeft de bakkerijbranche met de overheid afgesproken zoveel mogelijk gebruik te maken van het - jodiumhoudende - bakkerszout.
Om de proef op de som te nemen, vroeg de Consumentenbond in 2017 aan 54 bakkers en bakkerijketens, 10 supermarkten en 9 producenten van glutenvrij brood of ze bakkerszout gebruikten bij de bereiding van hun brood.
Lang niet alle bakkers bleken bakkerszout te gebruiken. Zo blijkt meer dan de helft van de biologische broden geen gejodeerd zout te bevatten. Hier kun je zien of jouw bakker ook op de lijst staat. Op het etiket van brood staat overigens ook of het met bakkerszout gemaakt is.
Onze jodiuminname daalt
Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat onze jodiuminname tussen 2006 en 2015 met een derde is gedaald. "Dit komt vooral omdat we minder brood zijn gaan eten, in de keuken minder zout zijn gaan gebruiken, en doordat het zoutgehalte in brood is verlaagd", legt Verheesen uit.
"Minder zout is natuurlijk beter voor onze gezondheid, maar niet als we hierdoor te weinig jodium binnenkrijgen", gaat hij verder.
Deze voedingsmiddelen bevatten van nature veel jodium:
- Zeewier
- Witvis
- Garnalen
- Eieren
- Melk
Deze groepen hebben een risico op een jodiumtekort
Moeten we ons zorgen maken? Volgens het Voedingscentrum en het RIVM lopen twee groepen een risico op een jodiumtekort: mensen die weinig of geen brood eten, en mensen die brood zonder gejodeerd zout eten, zoals biologisch brood of thuisgebakken brood zonder gejodeerd zout. Dit laatste is eenvoudig op te lossen door wél gejodeerd zout te gebruiken.
Verheesen benadrukt dat ook vrouwen die zwanger willen worden, zwanger zijn of borstvoeding geven, een risico lopen. "Zij hebben aantoonbaar meer jodium nodig, omdat hun kinderen jodium nodig hebben om te groeien."
Het RIVM concludeert dat de jodiuminname van Nederlandse vrouwen in de vruchtbare leeftijd inderdaad te laag is. De door de Gezondheidsraad aanbevolen hoeveelheid is voor zwangere vrouwen 175 microgram per dag en voor vrouwen die borstvoeding geven zelfs 200 microgram, ten opzichte van het algemene advies van 150 microgram per dag.
Advies over jodium
Verheesen is dan ook verbaasd dat vrouwen in ons land geen advies over jodium krijgen. "In veel landen, bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Canada, krijgen bovengenoemde vrouwen het advies jodium als supplement te slikken, net als foliumzuur."
Hij adviseert iedereen om zelf na te gaan of de voeding voldoende jodium bevat. Een sneetje brood met 1,3 procent bakkerszout bijvoorbeeld bevat minder dan 20 microgram jodium. Ook kun je met de Eetmeter van het Voedingscentrum uitrekenen hoeveel jodium je dagelijks binnenkrijgt.
"Als blijkt dat je voeding te weinig jodium bevat, zou ik in ieder geval thuis in de keuken alleen jodiumhoudend zout gebruiken", aldus Verheesen. "En bijvoorbeeld meer zeevis - dat van nature rijk is aan jodium - eten."