Het onderzoek naar de afzettingsprocedure van president Trump is in een nieuwe fase beland. Voor het eerst in 21 jaar worden er openbare hoorzittingen gehouden als onderdeel van de zogeheten impeachment-procedure. De zaak draait om het gedrag van Trump rondom Oekraïne. Correspondent Erik Mouthaan spreekt van een historisch moment.
Waarom is dit moment zo bijzonder, Erik?
Dit soort openbare hoorzittingen is nog maar een paar keer in de geschiedenis voorgekomen. Het gebeurt zelden dat een president uit zijn ambt gezet dreigt te worden. Dit is nog maar de start van het proces, maar het kan grote gevolgen hebben.
In getuigenverklaringen die live op tv en via je telefoon te volgen zijn, kan belastende informatie naar buiten komen waardoor meer Amerikanen Trump schuldig zullen vinden. Tijdens de Watergate-hoorzittingen in de jaren zeventig zag je dat ook, toen kwam er dusdanig zwaar bewijs boven tafel, dat president Nixon zich genoodzaakt zag om af te treden.
Maar er worden toch al wekenlang hoorzittingen gehouden?
Ja, maar die waren niet openbaar omdat ze nog gericht waren op het achterhalen van feiten. De commissie Inlichtingendiensten in het Huis van Afgevaardigden bepaalt hoe de hoorzittingen worden gehouden en wie wordt ondervraagd.
Het hoofd van het onderzoekscomité, Democraat Adam Schiff, koos ervoor eerst getuigen te verhoren achter gesloten deuren, ver weg van de camera’s en journalisten, zodat de getuigen niet beïnvloed zouden worden door elkaars verhaal. Nu is het onderzoek in een nieuwe, openbare fase beland.
Als de feiten al zijn verzameld, waarom gaan ze dan door met verhoren?
Omdat de Democraten denken nu een goed stuk tv neer te kunnen zetten. De verwachting is dat dezelfde getuigen opnieuw zullen verschijnen. En mogelijk zeggen ze ook niks nieuws. Maar waar het de Democraten om gaat is dat de rest van Amerika nu kan zien wat er wordt gezegd. Ze hopen dat de getuigenissen op camera zodanig belastend zijn, dat Amerika zal zeggen: ‘Wat Trump deed in Oekraïne, dat kan echt niet’.
Waar gaat het eigenlijk over? Het gebeurt toch wel vaker dat een Amerikaanse president een ander land onder druk zet?
Ja, zeker. Kijk maar naar de NAVO, Trump zet andere landen onder druk om meer geld uit te geven aan defensie. Maar hier gaat het om het onderzoek naar een politieke tegenstander, dus de president handelt niet uit het landsbelang maar uit eigenbelang. Ook mogen andere landen zich niet mengen in de politiek van de VS, en vroeg de president dat wel van een ander land.
Waar vroeg Trump nou precies om?
De president roept al langer dat oud-vicepresident Joe Biden tijdens zijn ambt de hoogste aanklager van Oekraïne zou hebben laten ontslaan, om onderzoek naar zijn eigen zoon, Hunter Biden, te voorkomen. Hunter verdiende bergen geld bij een Oekraïens bedrijf dat bekend stond als corrupt. Er is geen bewijs dat Biden junior iets onwettigs deed.
Toch heeft Trump de nieuwe Oekraïense president, Volodomyr Zelensky, gevraagd om een onderzoek te openen naar de Bidens. Trump voerde de druk hoog op. Een bezoek aan het Witte Huis voor Oekraïners, de aanwezigheid van de Amerikaanse vicepresident bij hun inhuldiging, militaire steun: steeds kreeg Oekraïne te horen: dit krijg je alleen als je doet wat Trump wil. De Democraten willen nu weten of er sprake is van een ‘quid pro quo’, een soort ‘voor-wat-hoort-wat’. Oftewel, is er sprake van chantage?
Is er ooit bewezen dat Trump iets verkeerds heeft gedaan?
Hangt er vanaf hoe je ernaar kijkt. De president heeft toegegeven dat hij een ander land onder druk zette om een rivaal verdacht te maken. Democraten vinden dat bewijs genoeg. Maar ze zijn tegelijkertijd op zoek naar een ‘smoking gun’ – hard bewijs waaruit blijkt dat Trump persoonlijk opdracht gaf om geld achter te houden in ruil voor onderzoek naar Joe Biden.
Wel weten we dat Trump een soort van extra communicatiekanaal hanteerde in contact met Oekraïne. Hij werkte buiten zijn ambassadeur in Kiev om, en stuurde zijn eigen advocaat naar het land. Ook liet hij eerder dit jaar de Amerikaanse ambassadeur in Oekraïne ontslaan. Beiden zullen deze week openbaar getuigen, en dat kan interessant worden. Maar in hoeverre Trump zelf betrokken was bij de besluitvorming, is niet duidelijk.
Impeachment: zo ontsla je de president van Amerika
Hoe loopt dit af?
De kans is zeker groot dat Trump wordt ge-impeached, nog voor kerst! Dan is hij in staat van beschuldiging gesteld, maar nog niet uit zijn ambt gezet. Want als het Huis van Afgevaardigden instemt met impeachment, gaat de zaak naar de senaat, de Eerste Kamer van de VS. En daar hebben Republikeinen de meerderheid. Om Trump echt weg te sturen, zullen twintig Republikeinen tegen hem moeten stemmen. De kans daarop lijkt nu zeer klein.
Maar wat is dan het punt van deze hele impeachment?
Democraten zullen zeggen dat Trumps overtredingen van politieke normen afgestraft moeten worden, maar eigenlijk komt het hier op neer: ze willen Trump beschadigd laten beginnen aan het verkiezingsjaar.
