Elk voorjaar box 1, 2 en 3 invullen, is voor de meesten routine geworden. Het boxenstelsel lijkt bijna een natuurwet, maar deze manier van belasting innen bestaat pas sinds 2001. Met het oude systeem - dat dateert van de jaren zestig - liep de Belastingdienst tegen steeds meer problemen aan.
"Het was een lappendeken van aanpassingen, noodoplossingen en uitzonderingen geworden. Het was te ingewikkeld geworden voor de burger en ook voor de Belastingdienst", zegt Anne-Marieke van Schaik, conservator bij het Belasting & Douane Museum in Rotterdam.
Sinds die tijd leeft er een idee onder Nederlandse beleidsmakers dat belasting op kapitaal niet te hoog mag zijn.
De gedachte achter het oude systeem gaat zo ver terug als 1806, vertelt Van Schaik. Toen werd de Nederlandse Belastingdienst opgericht naar Frans, bureaucratisch voorbeeld. De kern van de inkomstenbelasting was dat alle inkomsten bij elkaar werden opgeteld: het salaris, spaarrentes en winstuitkeringen. Over dat totale inkomen moest vervolgens één belasting betaald worden.
In België gestald geld
De belastingtarieven voor je salaris en je vermogen waren dus hetzelfde. Dat moedigde iets té creatief denken aan, vertelt Arjan Lejour, programmaleider publieke financiën bij het Centraal Planbureau (CPB) en hoogleraar Belastingen aan de Tilburg University.
"In de jaren tachtig werd bekend dat mensen hun geld in België stalden en later in Luxemburg en Zwitserland", zegt Lejour. "Sinds die tijd leeft er een idee onder Nederlandse beleidsmakers dat belasting op kapitaal niet te hoog mag zijn." Anders dreigt kapitaalvlucht, is de redenatie.
Het nieuwe boxenstelsel zou alles oplossen toen het in 2001 van kracht werd. Inkomsten van particulieren werden opgesplitst in boxen. Box 1 is voor inkomsten uit werk en woning (bijvoorbeeld kapitaalverzekeringen voor je huis; dit is de belangrijkste box als het gaat om inkomsten voor de staatskas), box 2 voor winsten op grote hoeveelheden aandelen en box 3 voor inkomsten uit vermogen (spaarrentes, winstuitkering en je vakantiewoning). De inkomsten in de drie verschillende boxen worden vervolgens met drie verschillende tarieven belast.
Versimpeling van belastingstelsel wordt aangetast
Die boxenrevolutie had tot doel het systeem simpeler te maken voor de burgers én de Belastingdienst. Maar voor elke nieuwe toeslag, aftrek of heffing wordt dat oorspronkelijke plan aangetast. Zo verandert ook het boxensysteem stap voor stap in een lappendeken van uitzonderingen en gaatjes. Net als vroeger, zegt museumconservator Van Schaik.
Toeslagen werden op grote schaal verkeerd uitbetaald.
Als voorbeeld noemt ze dat de Belastingdienst sinds 2006 niet alleen belasting int, maar ook toeslagen uitkeert aan burgers. Destijds was dat een compleet nieuwe taak waar het personeel en de ICT-systemen niet klaar voor waren.
"Toeslagen werden op grote schaal verkeerd uitbetaald, mensen moesten dat later terugbetalen en velen raakten in de schulden", vertelt Van Schaik. "Het bleek ook dat het mogelijk was om Nederlandse toeslagen te misbruiken in het buitenland."
Box 3 is het zorgenkind
Maar het echte zorgenkind van het boxenstelsel is box 3. Op spaarrekeningen en winsten op aandelen wordt belasting geheven op basis van een fictief rendement, ook als het daadwerkelijke rendement hoger of lager is. Dat komt doordat de fiscus twee standaardformules gebruikt voor de verhouding tussen spaargeld en aandelen en het rendement bij het berekenen van de vermogensrendementsheffing.
"Dit houdt de administratie makkelijker voor de overheid en voor particulieren", zegt Arjan Lejour. Maar doordat de huidige spaarrente buitengewoon laag is, valt de belasting op spaargeld relatief hoog uit. Lejour: "Winst op aandelen wordt aan de andere kant te laag belast, doordat dat rendement meestal veel hoger is dan de rente op spaargeld."
Geen belasting voor 1,35 miljoen spaarders
Zowel het kabinet als spaarders vinden dit scheef. Staatssecretaris Menno Snel van Financiën wil box 3 daarom hervormen. Als het aan hem ligt, gaat de fiscus onderscheid maken tussen verschillende vermogens en schulden in box 3. Spaargeld zal ook minder belast worden dan aandelen.
Onder de streep zullen hierdoor 1,35 miljoen spaarders straks geen belasting betalen in box 3, denkt Snel. Andersom betekent het wel dat beleggers juist meer belasting moeten gaan betalen, valt te lezen in een Kamerbrief van Snel.
Volgens de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) is er haast bij en moeten de nieuwe regels al volgend jaar werkelijkheid worden.
NUjij: Uitgelichte reacties