Staat het Sinterklaasfeest op het punt te veranderen?
De ruwe verstoring van een bijeenkomst van Kick Out Zwarte Piet, vrijdagavond, bevestigt wat hoogleraar sociologie Peter Achterberg denkt: “Piet polariseert en dat zal zo blijven.” Intussen verruilen steeds meer steden en ook het Sinterklaasjournaal, vanaf maandag weer te zien, Zwarte Piet wel voor een schoorsteenpiet.
Bij de landelijke intocht in Apeldoorn, maar ook in Zwolle, Tilburg, Middelburg, Assen, Amstelveen, Rotterdam, Hilversum, Amsterdam, Utrecht én in het Sinterklaasjournaal zullen geen zwarte pieten, maar schoorsteenpieten – ook wel roetveegpieten – te zien zijn. Ook Eindhoven heeft laten weten Zwarte Piet vanaf volgend jaar in de ban te doen.
Dat de NTR er nu voor kiest om geen volledig zwart geschminkte pieten te laten zien in het Sinterklaasjournaal, zal zeker impact hebben, zegt Maaike van Dam van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed. “Veel scholen en locaties waar Sinterklaas wordt gevierd, kijken hiernaar. Grote kans dat scholen de lijn van het journaal volgen om te voorkomen dat de overgang in de beleving van kinderen te groot wordt.”
Nederland wordt steeds ‘inclusiever’, vervolgt Van Dam. “Tradities kunnen veranderen en dat zien we hier ook.”
Herkenbaarheid
Zeker, tradities kunnen veranderen, erkent voorzitter Marc Giling van het Sint en Pietengilde. Toch ziet hij dat hier niet gebeuren. “Het lijkt misschien alsof die onzinnige roetveegpieten het gaan overnemen, maar wij weten dat Zwarte Piet in kleinere steden en dorpen nog de norm is. Ook vanwege de herkenbaarheid.”
Het Sint en Pietengilde, dat gezorgd heeft dat het Sinterklaasfeest jaren geleden op de landelijke lijst van immaterieel erfgoed is beland, houdt bij hoeveel intochtcomités dit jaar nog volledig zwart geschminkte Pieten hebben. Giling: “Dat zijn er tot nu toe 1043. En geloof mij: na die officiële intocht viert het merendeel van Nederland Sinterklaas thuis gewoon met Zwarte Piet.”
De omslag in het Sinterklaasjournaal zal weinig uithalen, zegt ook Peter Achterberg, hoogleraar sociologie aan universiteit van Tilburg . Volgens hem zien randstedelingen cultuur over het algemeen als iets relatiefs, iets wat kan veranderen om het inclusiever te maken. “Hebben mensen een probleem met Zwarte Piet? Dan veranderen we het toch? Dat is daar de instelling”, zegt hij. “Buiten de stad heerst veel meer het idee dat cultuur stabiel en standvastig is, daarom hebben ze daar ook meer moeite met verandering. De pietendiscussie is voor beide kampen een middel om die culturele identiteit te bevechten en zij zullen constant blijven botsen en steeds verder polariseren. Dat de NTR voor roetveegpieten kiest zal bij de voorstanders van Zwarte Piet juist meer weerstand oproepen.”
De NTR laat per mail weten al sinds 2014 minder volledig zwart geschminkte Pieten in te zetten. “We gaan dit jaar voor het eerst volledig over op schoorsteenpieten. Deze hebben roet op hun gezicht omdat ze door de schoorsteen moeten om cadeautjes te bezorgen”, legt de woordvoerder uit. Waarom de NTR die omslag heeft gemaakt? “We doen dit vanuit de overtuiging dat veel mensen onze lijn van geleidelijke ontwikkeling begrijpen. We proberen daarmee een weg te vinden tussen traditie en vernieuwing”, aldus de woordvoerder.
Duwtje
Protestgroep Kick Out Zwarte Piet – die wil dat Nederland in 2020 zwartepietvrij is – ziet de huidige ontwikkelingen als kleine stappen in de goede richting. Voorman Jerry Afriyie: “Het Sinterklaasjournaal is een voorbeeld voor veel scholen en gemeenten. Dat zij Zwarte Piet in de ban doen is een duwtje in de juiste richting.”
Afriyie vindt de schoorsteenpiet een acceptabel alternatief voor de racistische karikatuur Zwarte Piet mits die aan bepaalde voorwaarden voldoet. “Een schoorsteenpiet is te herkennen aan een pietenpak en veegjes op het gezicht”zegt Afriyie. “Dus geen zwart of bruin geschminkt gezicht en ook geen pruiken die niet bij de eigen haarstructuur passen.”
De actiegroep gaat dit jaar in veertien steden waar Zwarte Piet nog of nog wel rondloopt protesteren. Daaronder vallen onder andere Hoorn, Alkmaar, Heerhugowaard, Leeuwarden, Groningen, Den Haag, Den Bosch, Dordrecht, Almere, Nijmegen en Willemstad (Curaçao). Ook in Eindhoven wordt geprotesteerd, omdat daar dit jaar, anders dan volgend jaar, weer zwarte Pieten rondlopen.
Giling van het Sint en Pietengilde vindt de aanpassing naar de roetveegpieten maar moeilijk te accepteren. “Het is een opgelegde verandering”, zegt hij. “Natuurlijk, als burgers het graag anders willen, dan moet je daar naar luisteren. Maar wij weten dat dit vaak bestuurlijke beslissingen zijn die sinterklaascommissies worden opgelegd.”
Openbare orde
In Apeldoorn sleepte een man afgelopen donderdag de burgemeester voor de rechter. De burgemeester had de vergunning voor het organiseren van de landelijke intocht volgens hem moeten weigeren omdat de afwezigheid van zwarte pieten in strijd is met de openbare orde. De man verloor de zaak.
Volgens hoogleraar Achterberg laat de rechtszaak zien dat de discussie over Zwarte Piet de komende jaren zal aanhouden. “We moeten er aan wennen dat de discussie ook een traditie wordt.”
Lees ook:
Apeldoorn voor rechter gedaagd om roetveegpieten
De gemeente Apeldoorn is voor de rechter gedaagd vanwege de kleur van de pieten tijdens de landelijke intocht van Sinterklaas volgende week zaterdag.
Zwarte Piet volgens zwarte denkers: ‘Zwart, wit, álle Nederlanders hebben gefaald’
Trouw vroeg drie zwarte denkers hoe zij tegen dit gepolariseerde debat aankijken.
In een eerdere versie van dit artikel stond ten onrechte dat Sinterklaas in Weesp vergezeld zou worden door roetveegpieten. Tijdens de sinterklaasintocht in Weesp zijn dit jaar enkel zwarte pieten.