Bashar al-Assad weet gezin en genocide goed te scheiden
Olaf Tempelman legt Bekende Buitenlanders op de sofa. Als iemand de uitdrukking ‘alsof er niets is gebeurd’ belichaamt, dan Bashar al-Assad.
De man draagt jeans en speelt gehurkt tussen speelgoed met zijn jonge kinderen. Hij gaat helemaal op in dit huiselijk geluk, althans in de Vogue van maart 2011. Het regime van de man staat al flink wat jaren bekend om zijn martelkamers, zijn bevolking is tegen hem uitgelopen, maar Vogue brengt een eerbetoon aan zijn vrouw, zij is ‘een roos in de woestijn’.
In 2019 etaleert de man zijn huiselijk geluk in zijn eigen glossy’s, want Vogue geeft niet meer thuis. De kinderen zijn nu pubers en jongvolwassenen, maar nog even blij met deze modelvader. Hij is nog even gesteld op de huiselijke sfeer. Hij is niets veranderd, niet grijzer, niet rimpeliger, niet dikker. Zelfs de blik in zijn ogen is dezelfde als in 2011. Toch beschoot, bombardeerde en vergaste hij in de tussenliggende jaren zijn eigen bevolking. Ettelijke honderdduizenden Syriërs werden door zijn manschappen vermoord, ettelijke honderden steden kapotgeschoten, ettelijke miljoenen mensen verjaagd.
Er is helemaal niets aan hem te zien. Noem hem de belichaming van de uitdrukking ‘alsof er niets is gebeurd’. Stalin kwam zichtbaar vermoeid uit de Tweede Wereldoorlog. De laatste foto’s van Hitler spreken ook boekdelen. Toon mensen die per ongeluk de oorlog in Syrië hebben gemist foto’s van Bashar al-Assad uit 2011 en 2019: je kunt ze wijsmaken dat deze vriendelijke oogarts zo’n gelukkig leven leidt dat de jaren en zorgen van hem afglijden.
Je hebt mensen die genocide en gezin kunnen scheiden – je eigen gezin bestaat uit mensen met gevoelens en dromen, andermans gezinnen bestaan uit eenheden en cijfers. Ruim 55 jaar geleden lanceerde Hannah Arendt na het bijwonen van het Eichmann-proces in Jeruzalem haar beroemde these over de ‘banaliteit van het kwaad’. Eichmann was bij haar een normale man die van de grote aantallen medemensen die hij de dood instuurde abstracties maakte. Eichmann-biografen vonden sindsdien veel materiaal waaruit blijkt dat hij géén gewone man was, maar een sadist en een virulent antisemiet. Maar wie weet is Arendts these nog bruikbaar voor een toekomstige biograaf van Bashar al-Assad.
Wat de term ‘banaliteit van het kwaad’ extra toepasselijk maakt, is dat Bashar (geboren in 1965) geenszins lijkt te hebben geambieerd zijn vader Hafez (1930-2000) op te volgen als totalitair leider van Syrië. Had zijn oudste broer Bassel op een mistige ochtend in 1994 niet zonder gordel 220 kilometer per uur gereden in zijn Mercedes, dan had zijn vader hem niet hoeven terugroepen uit Londen, waar de jonge oogarts bezig was met zijn coschappen. Naar het schijnt had zijn moeder na het verongelukken van Bassel de voorkeur voor een andere broer om zijn vader op te volgen. Naar het schijnt heeft die moeder Bashar in 2011 uitgemaakt voor equivalenten van ‘watje’ omdat hij niet snel genoeg het vuur opende op demonstranten. Ze overleed in 2016, dus ze heeft nog kunnen zien dat Bashar zijn familieverplichtingen is nagekomen.
Mensen uit zijn Londense tijd herinneren zich deze Syrische oogheelkundige als ‘een nerderige ict-jongen’, ze vonden dat hij ‘iets machinaals’ had. Zo bezien voerde een machinale dokter die was geïnstrueerd oogoperaties uit te voeren simpelweg andersoortige operaties uit: militaire operaties tegen zijn eigen bevolking. Een jaar of vijf geleden gokten mensen dat Bashar al-Assad in 2019 ofwel begraven, ofwel gevangen, ofwel een balling in Rusland zou zijn. Tegenwoordig gaan er in veel westerse landen weer stemmen op de banden met zijn regime te herstellen. Laat er nog vijf jaar overheen gaan en Vogue komt weer naar Damascus om het geluk van een roos in de woestijn vast te leggen.
Meer op het tweede gezicht:
Vorige week besteedde Op het Tweede Gezicht aandacht aan de vrouw die in Argentinië na slechts vier jaar te zijn weggeweest, terug is aan de macht: Cristina Fernández de Kirchner. Alleen Argentijnen zonder hart zijn daar niet blij mee. In de woorden van een Argentijnse mét hart: ‘Je moet Cristina niet analyseren, je moet van haar houden.’
David Cameron, de Britse oud-premier die memoires heeft gepubliceerd die niet goed lopen, lag ook al op de sofa. Geconcludeerd werd dat hij bang is de geschiedenis in te gaan als ‘de man die het Brexit-referendum uitschreef’. Aan de conclusie dat dit referendum geen goed idee was, is hij nog niet toe.