Terug naar de krant

‘Drill’ rap lijkt daad bij het woord te voegen

Leeslijst achtergrond Pop Jazz World

Drill rap Een reeks geweldsincidenten in Amsterdam werpt de spotlight op een nieuwe rapvorm met uiterst gewelddadige teksten: drill rap. „De steekpartijen stoppen niet als drill stopt.”

Leeslijst

Op 10 oktober 2019 wordt er in een buurthuis in Amsterdam-Zuidoost een herdenking gehouden voor Bolle. Bolle (19), de bijnaam van Gondilio Lowland, werd op 10 oktober 2018 vlakbij zijn huis in Venserpolder doodgeschoten. Bolle was rapper, en leerde voor hovenier.

Er wordt gedanst en gerapt ter ere van Bolle. Zijn moeder vertelt over zijn kooktalent, zijn goedmoedigheid, over ‘de jongen in de bloei van zijn leven die er ineens niet meer was’. Met gebalde vuist roept ze op tot een ommekeer. „Ik sta hier om jullie wakker te schudden, ouders besteed aandacht aan je kinderen. Zoek hulp.”

Voorafgaand aan de herdenking presenteerden vertegenwoordigers van het stadsdeel hun voorgenomen campagne tegen wapenbezit. Buurtbewoners in Zuidoost zullen worden opgeroepen om messen en vuurwapens vrijwillig in te leveren. In ruil daarvoor krijgen ze geen straf wegens verboden wapenbezit, maar een cursus zelfverdediging of een stageplaats.

De campagne is een reactie van de gemeente op de recente reeks geweldsincidenten in Amsterdam-Zuidoost. Bij schietpartijen en steekincidenten kwamen dit jaar vijf mensen om het leven. Een deel wordt beschouwd als afrekeningen in het criminele circuit. Een deel is privé, zoals de dood van Bolle als gevolg van een ruzie.

Maar tijdens de dienst voor Bolle gonst er een derde oorzaak rond: ‘drill rap’. Aanwezige leraren van het ROC en buurtwerkers noemen het rapgenre als een factor bij de recente reeks geweldsdelichten, zoals ook de dood van de achttienjarige Jay-Ronne Grootfaam, afgelopen september. Jay-Ronne Grootfaam was scholier, en rapper onder de naam Trappy Demon. Hij werd doodgestoken. Het motief hing volgens de politie samen met drill rap.

Schieten

Drill rap ontstond rond 2010 in Chicago en waaide een paar jaar geleden over naar Nederland. Ook in Engeland is het genre, onder de naam UK Drill, populair. Drill (slang voor schieten) heeft gewelddadige teksten en duistere, monotone beats. Gewelddadige teksten zijn niet nieuw in hiphop: drill is het hedendaagse vervolg op ‘trap’ (een rapsoort uit het zuiden van de Verenigde Staten, dat begin deze eeuw ontstond) dat zelf weer een incarnatie was van de gangsterrap die eind jaren tachtig opkwam in Los Angeles. Al deze genres staan bekend om hun rapportage over de zelfkant van de maatschappij: de drugs, het machismo, de vetes, de liefde voor wapens.

Lees ook Vooral niet over je heen laten lopen
Still uit de videoclip van ‘Verlof’ van Qlas en Blacka. Jongeren dagen elkaar online uit en dat krijgt een vervolg  in de offline wereld.

Het verschil tussen drill en andere stromingen, lijkt: de daad bij het woord voegen. Wat in drillteksten wordt aangekondigd wordt niet zelden uitgevoerd. Bluf en bravoure hebben zich ontwikkeld tot realiteit: het wapen, dat eerst een symbool was, wordt nu echt gebruikt.

Het is niet de drill rap zelf die mensen doodt

Drill verspreidt zich door Nederland. In nagenoeg alle buurten van Amsterdam, in Rotterdam, Almere en Zaanstad, maken jongeren drillmuziek en drill-clips. Altijd met dezelfde ingredienten: de rappers zijn onherkenbaar, want ze dragen bivakmutsen of skeletmaskers. Ze laten zich filmen in hun eigen buurt, op straat, ze zijn met een groep van minstens zes man en sommigen zwaaien met een machete of (nep)pistool.

De raps die ze ondertussen laten horen gaan vaak specifiek over hun buurt. Niet voor niets noemde 73DePijp (spreek uit ‘zeven drie de pijp’) zich naar de postcode van de eigen buurt in Amsterdam. Postcodes zijn belangrijk. Ze zijn in Zuidoost de grenzen van een territorium. Jongeren beschouwen zich als chief van ‘hun’ postcodegebied en zien bewoners uit andere gebieden als de vijand, ook al is het de overkant van de straat.

In hun teksten wordt die vijand ‘gedist’ (bespot) of uitgedaagd tot een confrontatie: ‘Je bent nergens te vinden als ik loer in jouw flat’. Of: ‘Ik hoor de woorden, ik zie geen daden.’ Of: ‘Druk die shank in z’n lijf met kracht’ (‘shank’ is een zelfgemaakt mes). De betekenis van de woorden is, in de beste raptraditie, vaak versluierd en daardoor voor buitenstaanders niet meteen te begrijpen. Zoals: ‘Mannen zijn op atletiek als ze ons zien’. Dat betekent: ze rennen snel weg.

Bezorgd

In zijn 20-jarige loopbaan bij de politie heeft Rutger Hendriksen, teamchef in Amsterdam-Zuidoost, niet eerder iets meegemaakt dat hem zo bezorgd maakt als de nieuwe rapsoort.

Hendriksen noemt Engeland, waar door ‘knife crimes’ al honderden slachtoffers zijn gevallen. De moorden staan vaak in verband met drugshandel. Als katalysator van dit geweld wordt ‘UK drill’ genoemd, de rapsoort die daar de afgelopen jaren veel aanhang kreeg. Het openbaar ministerie daar past inmiddels censuur toe: rapper Rico Racks, die op dit moment vastzit wegens drugshandel, mag in zijn teksten geen woorden meer gebruiken als ‘bandoe’ (een huis waar gedeald wordt), ‘trapping’ (dealen) en ‘whipping’ (drugs prepareren).

„Als ik kijk naar de situatie in Engeland slaat de schrik me om het hart”, zegt Rutger Hendriksen. „Het zou een ramp zijn als we dat in Zuidoost krijgen.” Zelf hoorde hij zo’n twee maanden geleden voor het eerst over het nieuwe rapgenre. „Wij kwamen erachter door de dood van Jay-Ronne Grootfaam. Die moord had te maken met wederzijdse provocaties in rapteksten van verschillende groepen.” In Amsterdam-Zuid en -West was het verschijnsel al eerder bekend, zegt hij. „Daar was tussen twee groepen een ruzie ontstaan, een ‘beef’ zoals ze het noemen, waarbij de politie uiteindelijk moest ingrijpen.”

Hij zegt: „Het is niet de drill rap zelf die mensen doodt, en je moet ook oppassen dat je de muzieksoort niet in een verkeerde hoek duwt. Het is wat er omheen zit dat zorgen baart. Bijvoorbeeld de fixatie op het ‘beschermen’ van je terrein. Om te provoceren hoeven ze maar op elkaars grondgebied te gaan staan. Daar maken ze filmpjes van zichzelf, die ze vervolgens streamen, met daarbij teksten als ‘Waar ben je nou. Ik was op jouw gebied, je bent zeker te bang om me tegen te komen’.”

Als externe factor noemt Hendriksen de aanhang. „Fans mengen zich in de kwestie, in bijvoorbeeld de commentaren onder een video. „Ze zeggen: ‘Als je iets zegt, dan moet je het ook doen’. Dus als je het niet doet, ben je een opschepper. De aanhang hitst op, waardoor ruzies nog verder uit de hand kunnen lopen. Daar hebben we hier de resultaten al van gezien.”

Het begint op straat en druipt vervolgens op het internet

De groepen, vermomd met bivakmutsen, sjaals en maskers, nemen hun clips op in de buurt. „We komen ze op straat tegen”, zegt Hendriksen. „Messen zijn niet verboden, maar als we iemand met een vuurwapen zien zwaaien, ook al is het nep, grijpen we in.” Wat verwacht hij van de voorgenomen wapen-inlevercampagne? „Ja, dat moeten we nog zien. Maar elk wapen dat van de straat gaat, is er één, wat ons betreft.”

De oorzaak is armoede

Producer Franco Aboikoni, die in zijn studio in Zuidoost drill-beats maakt voor onder meer 73DePijp en JULIUS, vindt dat drillmuziek inderdaad „een agressieve stijl heeft”. Maar het zijn niet de teksten die het geweld veroorzaken, zegt Aboikoni. „Er is in Zuidoost sowieso vaak ruzie tussen verschillende groepen. Het verschil is dat ze er nu een liedje over maken. Maar de steekpartijen stoppen niet als de drill stopt.”

Daar sluit Wenner Regales, ambulant jongerenwerker in Zuidoost, zich bij aan. Regales loopt ’s avonds door de wijk en praat met jongeren. Hij kent de populariteit van drill rap. „De harde beats, de teksten, ja, de jongens vinden het geweldig.” Volgens hem zijn de beelden en de commentaren die worden gepost op internet een afspiegeling van wat zich op straat afspeelt. „Het begint op straat en druipt vervolgens op het internet. Overal, niet alleen in Zuidoost.” Zijn werk is de laatste tijd moeilijker geworden, zegt hij. „Er heerst een onveilig gevoel op straat door de geweldsgolf, niet per se door drill, maar dat kwam er bovenop. Mensen praten niet meer zo makkelijk.”

De oorzaken van het geweld liggen bij de omstandigheden waarin de jongeren opgroeien, zegt hij, de armoede, het lage opleidingsniveau. „Als drillmuziek stopt, stopt de armoede niet. En als drill stopt, stoppen de steekpartijen niet.”

Afgelopen zaterdagavond kwamen betrokkenen samen in Zuidoost, om in het openbaar te spreken over de relatie tussen rap en geweld, onder het motto: ‘Rap zet niet aan tot geweld. Geweld zet aan tot rap’. Burgemeester Femke Halsema opent de avond met een toespraak. Ze noemt de zorgwekkende verharding van de jeugdcultuur, maar spreekt zich uit tegen censuur op woorden of muziek, zoals in Engeland nu gebeurt. Als oplossing zouden jongeren meer maatschappelijk perspectief moeten krijgen, zegt ze, al is dat niet „morgen geregeld”. Tot die tijd is muziek hun uitlaatklep. „Muziek kan geen schuld hebben”, zegt Halsema. „Ik kies de kant van de rappers.”

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 7 november 2019.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in