Direct naar artikelinhoud
InterviewVattenfall-baas Magnus Hall

Vattenfall opent voorlopig geen nieuwe houtstookcentrales in Nederland

Magnus Hall, directeur van Vattenfall.Beeld Hollandse Hoogte / dpa Picture-Alliance HH

In Diemen ligt het Zweedse bedrijf Vattenfall onder vuur wegens een nieuwe biomassacentrale. Directeur Magnus Hall zag de discussie niet aankomen. Voorlopig zegt hij af te zien van meer houtstook centrales in Nederland. 

Uitgerekend op de dag dat de Zweedse directeur Magnus Hall van Vattenfall poolshoogte nam in Nederland, afgelopen woensdag, kwam een pijnlijk rapport naar buiten over biomassa, energieproductie door houtstook. Biomassa is nog vuiler, qua CO2, stikstof en fijnstof, dan steenkolen en aardgas, becijferde adviesbureau DNV GL voor het kabinet. 

Dat is precies waarom het energiebedrijf rond Diemen niet al te populair is. Bij Diemen wil Vattenfall (voormalig Nuon) een energiecentrale bouwen die draait op houtstook. Dat leidt tot protest in de omgeving: zo stappen bezorgde burgers naar de rechter. 

Hall noemt de Nederlandse discussie over milieu en houtstook ‘vrij uniek’. Maar: tot er meer consensus is over de rol van biomassa is Vattenfall niet van plan om, na Diemen, te investeren in nieuwe houtcentrales. De Vattenfall-baas zegt pas op de plaats te zullen maken, wegens de aanzwellende kritiek van zowel bewoners en onderzoekers. 

Kindermars tegen de geplande biomassacentrale in Diemen. Kinderen wandelden op 3 juli van Amsterdam IJburg naar Diemen.Beeld Maartje Geels

De officiële studie zegt: biomassa geeft meer broeikasgas en luchtvervuiling dan steenkool.

“Ik heb het rapport niet gezien, maar ik hoorde erover. Om eerlijk te zijn: ik ben er verbaasd over, met alles wat ik als Zweed van biomassa weet. Wij gebruiken brandstof uit biomassa al heel lang in onze stadsverwarming. We hebben die discussie niet, over vervuiling en fijnstof. In Zweden zien we biomassa als circulaire oplossing. Je moet het zo zien: je verbrandt hout, dat geeft CO2 in de lucht, daardoor groeit het bos. Die groeiende bomen kun je later deels weer gebruiken als biomassa, enzovoort.”

Oké, Zweden heeft veel eigen bos. Maar in Nederland moeten we het op enorme schaal gaan importeren.

“Dat klopt, hoewel wij in Zweden voor een klein deel ook hout importeren hoor. Het belangrijkste is dat het duurzame biomassa is, met certificaten. Die bewijzen dat bos goed geoogst is en dat er planten voor teruggroeien.”

Of dat werkt staat ter discussie. Bovendien: Nederland moet vrachtladingen uit de VS gaan importeren.

“Maar jullie importeren ook al steenkolen en andere dingen. Het idee dat je in de nieuwe, duurzame wereld alles uit je eigen regio kunt halen, daar kun je vraagtekens bij zetten. Als mensen een Tesla kopen, dan komt die ook uit de VS. Biomassa is een product in de handelsmarkt, er is aanbod en vraag, zo gaat het altijd in de economie.”

In dat geval, waarom sluit u dan de kolencentrale Hemweg? Andere energiebedrijven willen hun kolencentrale ombouwen tot biomassacentrale.

“Wij hebben daar ook naar gekeken voor de Hemweg-centrale. Het bleek niet economisch rendabel. Het is veel te duur. Het is iets heel anders, technisch gezien, om biomassa te verbranden dan steenkool. In een kolencentrale is dat eigenlijk niet efficiënt. Dat de andere energiebedrijven hun kolencentrales, met subsidies, willen gaan vullen voor biomassa om stroom te produceren klinkt niet erg efficiënt. Het is beter, zo doen we dat in Zweden ook, om energiecentrales te bouwen die voor biomassa zijn gemaakt. En die produceren geen elektriciteit, zoals kolencentrales, maar warmte, voor stadsverwarming van gasloze huizen. Dat is ook wat onze nieuwe centrale in Diemen moet doen: warmte uit biomassa halen om huizen gasloos te maken.”

Maar de omgeving wil het niet. Hier, bij uw Amsterdamse kantoor, stonden protestgroepen voor de deur.

“Ja. Ik denk dat het moeilijk zal zijn om iedereen te overtuigen. Er zijn altijd uiteenlopende meningen over vormen van energie. Ik blijf ervan overtuigd dat biomassa een rol gaat spelen in de energietransitie. Maar ik zie ook dat er weerstand is in Nederland. Daarom moeten we een discussie voeren en uitleggen waar wij mee bezig zijn. Want als we geen biomassa gebruiken, dan blijven we CO2 uitstoten met olie, kolen en gas.”

Maar biomassa helpt het klimaat niet, zeggen burgers en experts. Kun je dan niet beter aardgas stoken?

“Wat ons betreft is biomassa echt een betere keuze. Ik bedoel: daarom doen we het, anders begin ik er niet aan. Aardgas is een fossiele brandstof, die zeker CO2 uitstoot. Biomassa uit duurzame bossen kan een energievorm worden naast windmolens en zonnepanelen. Hout kun je opslaan en een biomassacentrale aanzetten, als er weinig zon of wind is. Die rol kan biomassa spelen. Ik zie het als onderdeel van een brede energiemix. Dat wil niet zeggen dat het een enorme energievorm moet worden.”

Maar, kolencentrales vullen met hout is enorm.

“Zoals ik al zei: ik vraag me af of dat efficiënt en verstandig is. Het klopt dat energiebedrijven hieraan werken. In Groot-Brittannië bouwde Drax een grote elektriciteitscentrale om van steenkool naar houtstook. Onze nieuwe Diemen-centrale is wel een ander verhaal. Die is kleiner en alleen voor de stadswarmte.”

Mensen zijn fel tegen, hoe verklaart u dat dan?

“Ik zie dat de zorgen deels gaan over fijnstof-uitstoot. We moeten daar goed op letten, we moeten aan de goede kant van alle normen uitkomen. Mensen moeten zich wel comfortabel voelen bij de biomassacentrale Diemen. Ik zeg niet dat het slecht is hoor, maar ik heb de indruk dat de discussie over biomassa vooral in Nederland speelt. Wij hebben als Vattenfall ook een grote biomassacentrale in Berlijn, daar hoor je bewoners er helemaal niet over. Ook in andere landen, zeker die met een traditie in bosbouw, zie ik geen issues met de omgeving. Ik hoop dat we eruit komen, want biomassa kan bijdragen aan klimaatwinst.”

Maar pas op lange termijn, als bomen teruggroeien. Kunt u de CO2 van de biomassacentrale niet afvangen?

“Wij zijn niet dol op CO2-afvang en -opslag, het is te duur. Er zijn veel goedkopere technieken om CO2-uitstoot te verminderen. Gewoon, het plaatsen van windturbines en zonnepanelen voor groene stroom. De enige kosteneffectieve manier van CO2-opslag is denk ik broeikasgas terugpompen waar het eruit komt. Dus waar een bedrijf olie of gas omhoog pompt het broeikasgas filteren en terug in de bodem stoppen.”

U maakt nu reclame: Vattenfall is fossielvrij in één generatie. Tikje vaag?

“Ons punt is: we maken als energiebedrijf een commitment aan de jonge generatie. Wij zetten in op duurzame energievoorziening, in één generatie. Wanneer dat is, dat is een beetje onduidelijk, dat ben ik met je eens. Je hebt het dan over 2040, 2045, zoiets. Een precieze datum gaan we er niet aan plakken. Want om eerlijk te zijn: wij kennen ook nog niet precies alle oplossingen die nodig zijn, om alle energie fossielvrij te maken. Er zijn nieuwe vormen, zoals groene waterstof. Dat kan heel belangrijk worden, als energievorm om de stroom van windparken op zee in te bewaren. Uiteindelijk moet het een optimale mix worden, van groene stroom en gassen.”

Hoort kernenergie daarbij?

“Kerncentrales zijn enorm groot en duur. Het zijn miljardenprojecten en die centrales zet je voor vijftig jaar neer. Dat gaat een energiebedrijf nu niet snel doen. De kosten zijn te hoog, de onzekerheden te groot. Het kan zijn dat de politiek erom vraagt en een vaste prijs garandeert, zoals bij de nieuwe Britse kerncentrale Hinkley Point. Zelf zullen energiebedrijven andere opties verkennen. Wat in de toekomst wel interessant kan worden: kleinere kerncentrales, die goedkoper zijn. Die passen beter bij het decentrale energiesysteem van de toekomst.”

Burgers voeren de druk op, ze willen klimaatmaatregelen. Merkt u dat?

“Jawel, ik noem als voorbeeld maar even onze eigen Zweedse Greta Thunberg. Zij personifieert deze burgerbeweging. Ze agendeert het klimaatprobleem terecht op het hoogste niveau, wat mij betreft. Daarmee neemt de druk op bedrijven toe om te verduurzamen, klanten verwachten dat. Wanneer bedrijven erin slagen om het klimaat te integreren in hun businessmodel, dan kunnen ze winst maken en het milieu helpen. Dat proberen wij ook.”

Alles moet nú veranderen, zegt Greta Thunberg. Heeft ze gelijk?

“Wel met haar zorg om het klimaat. Maar de oplossingen die zij eraan verbindt, daar ben ik het niet altijd mee eens. Niet meer vliegen bijvoorbeeld, zoals zij doet. Ik ben van mening dat de luchtvaart klimaatneutraal moet worden. De consument moet de eerlijke prijs gaan betalen. Vliegen is nu veel te goedkoop.”

Maar dan wordt vliegen slechts voor rijke elite?

“Nee, dat denk ik totaal niet. De luchtvaart wil grote klantgroepen behouden. Als verduurzaming de prijs verhoogt, is dat een enorme drijfveer om innovatie te versnellen. De luchtvaartsector zal zwaar inzetten op schone brandstof en elektrische vliegtuigen. Bij doorbraken daalt de prijs, dan kan vliegen uiteindelijk voor iedereen bereikbaar blijven, denk ik.”

Vattenfall: de Zweedse eigenaar van Nuon

Vattenfall is een Zweeds staatsconcern, dat internationaal actief is met de productie en verkoop van energie. Het heeft een Finse, Noorse, Poolse en Duitse tak. Tien jaar geleden kocht het concern Nuon, toen nog van gemeenten en provincies. Daarmee kwam een van de grootste Nederlandse energiebedrijven, naast Essent en Eneco, volledig in buitenlandse handen. De Zweden betaalden 89 miljard kronen ofwel zo’n 9 miljard euro voor Nuon. Achteraf bleek dat bedrag te hoog. Vattenfall moest miljarden afwaarderen op Nuon, toen de energiemarkt met lagere prijzen te maken kreeg. Vattenfall levert energie aan 10 miljoen klanten, waarvan 2 miljoen in Nederland.

Lees ookBiomassa blijkt schadelijker dan gas en kolen

Biomassacentrales stoten meer stikstof, fijnstof en koolstof uit dan een kolencentrale, berekent adviesbureau DNV GL. Het stoken van hout geldt als groene energieoplossing in het Klimaatakkoord, maar dat is nu onderuitgehaald.