Veel van de mannen die ooit afreisden naar het kalifaat, zijn daar omgekomen. Maar veel vrouwen hebben het overleefd. Er zitten er duizenden in kampen in het noorden van Syrië. Een groep vrouwelijke Syriëgangers eist nu bij de rechter dat Nederland ze terughaalt. Wat deden de vrouwen in het kalifaat? En hoe gevaarlijk zijn ze?
Duidelijk is dat ze allemaal zijn afgereisd naar het strijdgebied in Syrië, meestal in het kielzog van een partner of echtgenoot, zegt Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens. "De meeste vrouwen hebben zich bij Islamitische Staat aangesloten, hoewel het niet ondenkbaar is dat een aantal zich op grondgebied bevonden dat in handen was van andere jihadistische organisaties als al-Qaida en het Vrije Syrische Leger."
Het streng-islamitische kalifaat werd in 2014 uitgeroepen in Syrië en Irak, en het draaide daar natuurlijk vooral om de mannen, de strijders. Maar de rol van de vrouwen moet niet worden onderschat. Volgens politie- en onderzoeksorganisatie Europol had dat kalifaat nooit zo snel kunnen groeien zonder de vrouwen.
Bomvesten naaien
'Vrouwen waren onmisbaar voor IS", meldt Europol. "Ze speelden een rol bij het opbouwen van het staatsapparaat, ze produceerden en verspreidden propaganda en kregen in de loop van de tijd een grotere rol op het slagveld." Het verhaal doet de ronde dat vrouwen de bomvesten naaiden waarmee zelfmoordaanslagen werden gepleegd.
Moraalpolitie
Olaf Koens: "Een Nederlandse rechter zal man en vrouw gelijk behandelen, maar in het kalifaat was dat natuurlijk niet zo. Sommige vrouwen zaten daadwerkelijk de hele dag binnen. Ze mochten niet alleen over straat en waren volledig afhankelijk van hun echtgenoten. Anderen hadden een actievere rol, ze sloten zich vrijwillig aan bij de moraalpolitie of waren daadwerkelijk betrokken bij de onderdrukking van minderheden als de yezidi's."
De vrouwen waren ook van belang om de toekomst van het kalifaat veilig te stellen. "Omdat de mannen vaak om het leven kwamen in de strijd zijn veel IS-vrouwen meerdere malen getrouwd geweest. Aan geboortebeperking werd niet gedaan."
Leren tellen met kogelhulzen
"Het idee was zo veel mogelijk kinderen te krijgen. En die kinderen moesten al op jonge leeftijd geschoold en getraind in de strenge, perverse ideologische leer van IS. Ik ben eens op een schooltje geweest in Mosul waar hele jonge kinderen moesten leren tellen met kogelhulzen."
Kabinet: 'Niet terughalen'
De Nederlandse regering wil Syriëgangers niet terughalen. Wie zelf afreisde, moet ook maar zelf terugkomen, is het standpunt. In de praktijk worden Syriëgangers die zich melden bij de Nederlandse ambassade of het consulaat in Turkije wel opgehaald. Dat is afgelopen jaren zo'n tien keer gebeurd. Deze week nog meldden zich twee vrouwen met drie kinderen bij de ambassade in Ankara. Ze zeggen dat ze zijn ontsnapt uit het kamp Al-Hol. Van een van hen, Fatima H. uit Tilburg, is het Nederlanderschap ingetrokken. De identiteit van de ander is niet bekend.
Jeremy's kinderen zitten al 4 jaar vast in Syrië
Bedreiging
Een deel van de vrouwen is wel degelijk nog gevaarlijk, is de inschatting van Koens. "Sommige vrouwen wisten te ontsnappen uit het kalifaat en tonen berouw. Maar veel vrouwen zijn tot het eind gebleven, en hebben zich pas op het laatste moment over moeten geven aan de Koerdische strijdkrachten die het gebied innamen. De Koerden houden nog altijd veel IS-strijders en hun vrouwen en kinderen gevangen in speciale kampen. Vaak zijn ze niet van hun geloof afgestapt. Ze vormen nu al een bedreiging voor hulpverleners in de kampen, en veel van hen geloven nog altijd in het kalifaat."
Volgens de inlichtingendienst AIVD zijn er in de kampen in het noorden van Syrië nog 15 Nederlandse mannen, en 35 vrouwen met 90 kinderen. De Nederlandse Kinderombudsman pleit al langer voor het terughalen van alle Nederlandse kinderen uit Syrische kampen. De kinderbescherming bereidt zich al enige tijd voor op hun terugkeer.
