Goed voor het klimaat, maar ook ongezond?

„Klimaatbeleid is gezond”, zegt Marieke Dijkema, adviseur milieu en gezondheid van GGD Gelderland-Midden, „maar door het vervangen van fossiele brandstoffen door ongezonde alternatieven belanden we van de regen in de drup”.

Dijkema schreef mee aan een brief van tien regionale GGD’s aan minister Wiebes (Economische zaken en Klimaat, VVD) met daarin zorgen over de klimaatplannen van het kabinet. Volgens de GGD zijn er potentiële gezondheidsrisico’s door de plaatsing van windmolens, verbranding van biomassa en verduurzaming van woningen. Wat zijn de risico’s van deze drie duurzame maatregelen?

Windmolens

Een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO uit 2018 bevestigt dat gezondheidsrisico’s kunnen ontstaan door het geluid van windmolens. „Deze gevolgen moeten we zeker serieus nemen, maar ze hangen wel af van de individuele ervaring”, zegt Gerard van Bussel, hoogleraar windenergie aan de Technische Universiteit Delft. Geluid heeft alleen invloed op de gezondheid van mensen als ze dat geluid als overlast ervaren. Stress en angst, veroorzaakt door geluid, kunnen tot hart- en vaatziekten en depressie leiden.

Lees ook Kabinet wil burger met klimaatplan vooral geruststellen

Datzelfde geldt voor infrageluid, een geluid dat bijna niemand kan horen. Van Bussel: „De mensen die dit wél horen, kunnen hier erg veel last van hebben.” Maar, zo vindt hij, „als je iets wilt bereiken, kan er niet met iedereen rekening gehouden worden.”

Windturbines in Nederland moeten voldoen aan duidelijke geluidsnormen: overdag is de norm 47 decibel, ‘s nachts 41 decibel. Soms worden die normen overschreden door atmosferische omstandigheden. Hierdoor kan het geluid boven de norm uitkomen.

Biomassa

De impact op de gezondheid van verbranding van biomassa is al langer voer voor discussie. „Dat komt omdat het simpelweg slechter is voor mensen dan fossiele verbranding”, zegt Maarten Krol, hoogleraar luchtkwaliteit en atmosferische chemie aan Wageningen University& Research. Hoe slecht, hangt volgens hem af van de kwaliteit van de brandstoffen.

Bij de verbranding komen onverbrande koolwaterstofverbindingen vrij. „Deze binden zich aan vrijkomende fijnstof en kunnen bij inademing zeer schadelijk zijn”, zegt Krol. Hij vergelijkt de uitstoot met zwarte dieselwalm: „Eigenlijk hetzelfde.”

Volgens biomassaconsultant Jaap Koppejan kan slecht gefilterde verbranding zware hoofdpijn en astmatische klachten veroorzaken. „Het is terecht dat de GGD zich hier zorgen over maakt.” Hij zegt dat de impact van vrijgekomen fijnstof „afhangt van de kwaliteit en moderniteit van de biomassacentrale”, vooral van de gebruikte filters.

Grote biomassacentrales hebben moderne filters waarbij nauwelijks schadelijke fijnstof vrijkomt. Kleinere biomassacentrales hebben slechte filters en zijn veel schadelijker. Binnen een paar jaar komen er 628 biomassa-installaties bij, bleek onlangs uit een inventarisatie van AD. Houtkachels in huizen zijn het schadelijkst, omdat ze helemaal geen filter hebben.

Warmtepomp

De warmtepomp, een alternatief voor de gasgestookte cv-ketel, „brengt geen gezondheidsrisico’s met zich mee”, zegt Peter Luscuere, hoogleraar bouwfysica aan de Technische Universiteit Delft. De geluidsoverlast waar de GGD zich zorgen over maakt, is volgens Luscuere wel een ‘issue’, maar die weegt niet op tegen de huidige risico’s van een gaslek in huis.

Bovendien zijn in mei nieuwe geluidsnormen voor warmtepompen aangekondigd. Vanaf 1 januari 2020 mag de pomp niet meer dan 40 decibel veroorzaken, gemeten bij de buren. „Met betere isolatie of een slimme locatie van de pomp kan deze nieuwe geluidsnorm makkelijk worden gehaald”, meent Luscuere.