De kenmerken liegen er niet om: vasten is het nieuwe modedingetje

Van medicijnen heb ik geen verstand en over kanker weet ik even weinig als de gemiddelde Nederlander, maar als je het mij vraagt, wordt vasten het nieuwe modedingetje. Het heeft alle kenmerken ervan. Een mode is iets dat al is geweest, maar dat plotseling in een andere gedaante terugkomt. Vaak verdwijnt zij even snel als zij is ge­komen, om enige tijd later weer met evenveel enthousiasme te worden omarmd.

Het begint ook altijd met iemand die het licht heeft gezien. Lang hebben wij eroverheen ge­keken, maar nu is een exegeet opgestaan die het ons gaat uitleggen. De mooiste exegeten zijn degenen die het op zichzelf hebben toegepast en zie: het werkte.

Soms groeit de exegeet uit tot een profeet en ontstaan volgelingen die de leer gaan verspreiden. Een vast herkenningspunt is ook altijd dat de reguliere wetenschap tandenknarsend de ontwikkelingen moet gadeslaan. Eerst wordt academische kritiek gewantrouwd en terzijde geschoven.

Hier kunnen het Antoni van Leeuwenhoek en het RIVM elkaar de hand schudden. Vasten en stikstof hebben weinig met elkaar gemeen, behalve dan dat je ervoor kunt waarschuwen, zonder dat je wordt geloofd.

Dat een uitgebalanceerd dieet kan helpen bij het voorkomen van kanker, lijkt plausibel en dient zeker te worden onderzocht. Dat een dieet kanker kan genezen, is al een heel ander verhaal. In mijn jeugd had je Cornelis Moerman, huisarts te Vlaardingen, die een eigen dieet had ontwikkeld waarmee hij kanker dacht te genezen. Toen zijn claims door het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis werden weersproken, sprak hij voortaan van ‘de Leugenhoek’.

Na zijn dood in 1988 zijn de door hem aangebrachte succesgevallen nog uitgebreid onderzocht en toen bleef er niet veel over van zijn methode. Dat Moerman na zijn dood toch nog voortleeft, heeft hij vooral te danken aan zijn eerste plaats op de lijst van kwakzalvers, ingesteld door de Vereniging ­tegen de Kwakzalverij.

Vasten is een ritueel dat in veel religies voorkomt, wat duidt op een menselijke behoefte. Of die behoefte de mens ook ten goede komt, is nog maar de vraag. Aderlaten was ook heel lang een menselijke behoefte en vastende voetballers schijnen minder goed te voetballen na de ramadan.

Lang geleden las ik in The Naked Ape (1967) van Desmond Morris (1928) dat je bepaalde wormen eeuwig jong kunt houden door ze te laten groeien en dan weer te laten vasten, waardoor ze krimpen tot hun oorspronkelijke formaat.

De grote wormenexpert in ­Nederland was (is) de bioloog ­Ronald Plasterk. Hij moet kunnen bevestigen of deze observatie van Morris stand heeft gehouden. Ik herinner mij trouwens ooit een interview met Plasterk onder ogen te hebben gehad, waarin hij vertelt dat de door hem onderzochte wormen een pertinente afkeer hebben van een aantal ingrediënten, waaronder vooral knoflook. Voor mij is daarmee de cirkel rond. Knoflook is, zoals wij allen weten, bij uitstek het middel om de duivel op afstand te houden.

Die wormen kunnen dus niets anders zijn dan de afgevaardigden van de duivel op aarde. Ik vermoed daarom dat uiteindelijk wetenschappelijk bewezen zal worden dat vasten, plus een knoflookdieet, bij uitstek het middel is om eeuwig jong te blijven.

Stop!

U denkt misschien dat ik een grapje maak. Helemaal niet. Kijk op internet en het wemelt van de sites waarop ‘de geweldige kracht van knoflook om af te vallen’ wordt bezongen. Toegegeven, door intensief knoflook kauwen ga je penetrant uit je mond stinken, maar dan heb je ook wat. Speciale aandacht zou ik willen vragen voor ‘de voordelen van knoflook op een lege maag’. Het schijnt een uitkomst te zijn voor veganisten die zo veel mogelijk rauw eten.

Bij de publieke omroep is Antoinette Hertsenberg, lid van de zevendedagsadventisten, de hogepriesteres van het vasten geworden. Bijgestaan door artsen die per se geen witte jas dragen, krijgen we te horen dat wij ons een stuk beter gaan voelen wanneer wij een tijdje stoppen met eten. Mensen die dat doen, kom ik wel eens ­tegen in het kuuroord, waar ik mij een maal per jaar dagelijks laat masseren en anderszins vertroetelen. Als ik die ongelukkigen scheel van de honger zie rondstrompelen of uitgeput op hun ligbed zie neerzinken, dan moet ik altijd denken aan wat Pierre Vinken mij antwoordde, toen ik hem vroeg naar de voordelen van vasten. Vinken, arts, neuroloog, chirurg, medisch encyclopedist en wat niet al, raadde mij het vasten ernstig af. Hij zei: ‘Kijk, die drol, die door je darmen rolt lijkt vies, maar in feite is hij de perfecte sproeiauto die je darmen reinigt. Haal je de drol weg dan word je juist méér vatbaar voor ­allerlei ziekten.’

Ik geef zijn postume mening hierbij graag voor een betere.