Juncker bij zijn afscheid: ‘Brexit is verspilling van tijd en energie’
Een beetje verbitterd, een beetje trots, op en top Europeaan tot het einde: de vertrekkende EU-commissievoorzitter Juncker is het allemaal, bij zijn afscheidsspeech in Straatsburg.
Jean-Claude Juncker vertrekt en is daarbij ‘niet bedroefd, maar ook niet bovenmatig gelukkig’. Na vijf bewogen jaren aan het hoofd van de Europese Commissie had de Luxemburger ongetwijfeld liever een wat vrolijkere toon aangeslagen, en zichzelf op de borst geklopt over alle eclatante successen van de voorbije vijf jaren. Maar tot en met zijn afscheidsspeech in het Europees Parlement, dinsdag in Straatsburg, wordt hij achtervolgd door die eeuwige, knagende brexit-onzekerheid.
“Het was lastig dat ik zo veel tijd moest besteden aan brexit, terwijl ik alleen maar kon denken aan manieren waarop de EU meer kon doen voor de burgers”, had hij eerder die ochtend al gezegd, tijdens een debat over de Europese top van vorige week. Ook toen was het weer brexit voor en brexit na. “Een verspilling van tijd en energie”, zo vatte Juncker alle inspanningen samen die zijn vertrekkende commissie zich op dit vlak moest getroosten.
Junckers afscheid van de Europarlementariërs was sowieso ongelukkig. Zijn commissie moet nog zeker een maand blijven zitten, tot 1 december, omdat zijn beoogde opvolger Ursula von der Leyen haar ploeg nog niet rond heeft. Exact vijf jaar geleden, op 22 oktober 2014, stond diezelfde Juncker op diezelfde plek zijn aanvaardingsspeech te houden. Eigenlijk had Von der Leyen dat deze week ook moeten doen.
‘De commissie van de laatste kans’, had Juncker zijn team vijf jaar geleden genoemd. De EU was net aan het opkrabbelen van de eurocrisis. De euroscepsis nam toe, een Brits EU-referendum hing in de lucht.
Bijna emotieloos, geheel tegen zijn gewoonte in, somt Juncker (in december wordt hij 65) de teleurstellingen en de successen van zijn ambtstermijn op. Tot die eerste categorie behoren in zijn ogen het uitblijven van de hereniging van Cyprus, het uitblijven van nieuwe afspraken met Zwitserland (een door de brexit weggedrukte, minstens zo slepende kwestie) en de niet-voltooiing van de bankenunie. Plus uiteraard het asiel- en migratiebeleid, dat om hervorming schreeuwt maar volledig vastzit op het niveau van de lidstaten. Altijd weer die lidstaten, de blokken aan Junckers been.
Meer krediet, meer banen
Als grootste succes noemt hij het Juncker-investeringsfonds, kort na zijn aantreden gelanceerd. Na een stroeve start heeft dat fonds, volgens de laatste gegevens van de Europese Investeringsbank, 1,1 miljoen banen gecreëerd en het gecombineerde bruto nationaal product van de EU met 0,9 procent doen toenemen. Inmiddels heeft het fonds een bedrag van 439,4 miljard euro losgemaakt, waarvan 70 procent privaat geld. Vooral het midden- en kleinbedrijf heeft geprofiteerd van makkelijker toegang tot krediet.
Het ‘Juncker-fonds’ wordt ook wel Europees Fonds voor Strategische Investeringen (EFSI) genoemd. “Toen het nog Juncker-fonds heette, dacht iedereen dat het zou mislukken”, aldus Juncker. “Het is van naam veranderd toen het een succes werd.”
Als ander ‘succes’ noemde hij het behouden van Griekenland voor de eurozone, in 2015. “We hebben Griekenland zijn waardigheid teruggegeven.” Juncker riep in herinnering dat tal van regeringsleiders hem tijdens die crisis op het hart drukten om zich er niet mee te bemoeien, maar dat hij dat toch deed. “Ik moest het verdrag respecteren. Daarin staat dat de commissie is belast met het algemeen belang van Europa.”
Ook vindt Juncker dat zijn commissie de EU socialer heeft gemaakt, vooral dankzij de in 2017 beklonken ‘Europese pijler van sociale rechten’.
Juncker wordt na zijn speech overladen met complimenten, maar krijgt uiteraard ook kritiek uit de eurosceptische hoek. “Miljoenen Europeanen zijn blij dat u vertrekt, uw commissie was de slechtste uit de EU-geschiedenis”, aldus Marco Zanni van de Italiaanse Lega-partij. “Zeg ons niet dat u geen verantwoordelijkheid wenst te nemen voor de brexit, want dat zou u wel moeten doen”, besluit Ryszard Legutko van de Poolse regeringspartij PiS.
Lees ook: Jean-Claude Juncker: Poetin is mijn vriend
Voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie kreeg in april vorig jaar van Trouw het laatste woord in de interviewserie waarin veertien niet-Europeanen hun visie gaven op Europa en de EU. ‘Wij Europeanen denken soms dat we de baas van de wereld zijn.’