Direct naar artikelinhoud
Verslavingsepidemie

400.000 doden: het megaproces tegen de farmaceutische industrie begint

De pijnstiller Oxycodon is een van de aanjagers van de opiatenepidemie die in de VS enorme schade aanrichtteBeeld AFP

Een schikking ketste af, en dus begint maandag in de VS een megaproces tegen de farmaceutische industrie, die het land moedwillig in een opiatencrisis gestort zou hebben. 

Wie is er verantwoordelijk voor de naar schatting 400.000 doden die er de afgelopen twintig jaar in de Verenigde Staten zijn gevallen als gevolg van een overdosis opiaten, en voor de miljoenen levens die ontwricht werden door verslaving? Een simpele vraag, en het antwoord is volgens veel Amerikanen ook niet zo ingewikkeld: de farmaceutische industrie is de hoofdschuldige. 

Medicijnfabrikanten zetten vanaf de jaren negentig een ongekend marketingoffensief in om opiaten voorgeschreven te krijgen voor allerlei pijnklachten. Daarbij verzwegen ze moedwillig dat zulke pijnstillers extreem verslavend zijn. En apothekers knepen een oogje toe toen het aantal verhandelde pillen zo explodeerde dat het iedereen duidelijk had moeten zijn dat er geen sprake meer was van legitiem medicijngebruik, maar van een om zich heen grijpende verslavingsepidemie.

Enkele honderden bedrijven aangeklaagd

Maar juridisch gezien is het verhaal een stuk gecompliceerder. Maandag staan in Cleveland, Ohio de openingspleidooien op de agenda in een megazaak, waarbij meer dan 2500 staten en lagere overheden in totaal enkele honderden bedrijven hebben aangeklaagd vanwege hun aandeel in de opiatencrisis. Als er voor negen uur ’s ochtends lokale tijd geen schikking ligt, dan begint een proces met zoveel partijen en procedurele complicaties dat ook veel juristen er duizelig van worden. Hoe en wanneer dat eindigt – niemand die het echt kan zeggen.

De opzet van het proces was juist dat die schikking er wél zou komen. Zet alle partijen bij elkaar in één zaal en probeer dan in één keer tot een vergelijk te komen. Net als in 1998, toen de Amerikaanse tabaksindustrie met een megaschikking van 246 miljard dollar alle rechtszaken in één keer afkocht. Ook rechter Dan Polster, die het proces voorzit, heeft zich daarvoor al uitgesproken: hij wil geen eindeloos getouwtrek over schuld, maar een snelle oplossing om de stroom pillen in te dammen en overheden middelen in handen te geven voor verslavingszorg. 

Nattevingerwerk

Maar vrijdag werd bekend dat de schikking die in de maak leek tussen een aantal grote farmaceuten en de aanklagers, waarmee zo’n 50 miljard dollar gemoeid zou zijn, toch afgeketst was. Er bestaat onenigheid binnen het blok van lagere overheden die de zaak hebben aangespannen. Sommige willen simpelweg meer geld. Het becijferen van de maatschappelijke kosten van zo’n enorm probleem is per definitie nattevingerwerk, maar er zijn weinig onderzoekers te vinden die denken dat 50 miljard dollar ook maar in de buurt komt van de werkelijke schade die de opiatencrisis Amerika berokkend heeft. Bovendien wantrouwen veel steden en districten de staten; zij vinden dat het geld van de tabaksschikking destijds ook te weinig doorsijpelde naar de lagere overheden.

Nog fundamenteler is het verschil van mening over het doel van de rechtszaak. Sommige overheden willen simpelweg met zo weinig mogelijk gedoe zoveel geld binnenhalen als haalbaar is. Andere zien het proces ook als een morele exercitie, waarbij de farmaceuten worden gedwongen om zich te verantwoorden voor hun handelen, waardoor nabestaanden een vorm van genoegdoening kunnen krijgen. Als de farmaceuten met een schikking wegkomen, vinden veel van de overheden, blijft de schuldvraag in de lucht hangen.

Lees ook:

De spirituele oorlog tegen pillenverslaving op het Amerikaanse platteland

Opiaten veroorzaken de dodelijkste drugscrisis in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Het drama speelt zich bijna onzichtbaar af, in stadjes op het platteland, die nooit te maken hadden met verslaving. Trouw ging kijken in Claremore, Oklahoma: 19.000 inwoners drie afkickklinieken.