De machtigen die moeder Teresa spelen, dat voedt het cynisme
Terwijl in een nazomerend Washington de economische elite de jaarvergadering van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) benut om van gedachten te wisselen over gendergelijkheid, ‘de verborgen waarde van biodiversiteit’ en andere progressieve stokpaardjes, overziet Ecuador het slagveld.
In ruil voor een lening van 4,2 miljard dollar (3,8 miljard euro) bij datzelfde IMF moest het land hard bezuinigen. De regering schrapte onder meer de brandstofsubsidies. Bijna twee weken van volksprotest, acht doden en meer dan duizend gewonden verder is dat voornemen van de baan. Voor nu dan.
Het contrast tussen de fraaie woorden en de harde, vuile werkelijkheid is pijnlijk, maar niet voorbehouden aan het IMF. Marketing is van alle tijden. Net als goede bedoelingen aan de top. Toch lijkt het idealisme dat ceo’s, beleggers, politici en technocraten de afgelopen jaren ook onder elkaar tentoonspreiden van een andere orde. Bijna tweehonderd bazen van grote Amerikaanse bedrijven beloofden deze zomer niet langer alleen de aandeelhouders te dienen, maar ook hun werknemers, klanten en andere stakeholders. In Davos op het World Economic Forum verklaren ’s werelds miljardairs de oorlog aan de ongelijkheid. Ze zetten de laatste keer nog net niet De Internationale in – maar wat niet is, kan nog komen.
Het is de ngo’isering van het bedrijfsleven. Dat leidt tot een bijzonder soort newspeak. Een lening slijten aan een consument heet volgens de dagelijkse stroom persberichten in mijn mailbox inmiddels ‘financiële inclusiviteit bevorderen’. Een rentenier die zijn kapitaal tracht te vermeerderen is als een 21ste-eeuwse Robin Hood aan het ‘impact beleggen’. Alsof geld steken in een economische activiteit ooit géén impact had.
Het zou allemaal prachtig zijn als het ook waar is. Gezien de groeiende ongelijkheid, massale belastingontwijking, stagnerende lonen en steeds snellere opwarming van de planeet is dat niet het geval. De woorden en de daden – ze weten elkaar niet langer te vinden. Dan werken alle blijde boodschappen het omgekeerde in de hand: cynisme. En waar cynisme groeit, hebben rechts-populisten de wind mee. Als die vervolgens de Davos-elite kunnen neerzetten als linkse betweters, zoals Fox News doet, is hun feest compleet. De echte ngo’s en andere critici hebben het nakijken.
Je gaat van de weeromstuit bijna verlangen naar een IMF-functionaris die zegt: wij zijn een schuldeiser, natúúrlijk willen we dat een land als Ecuador op onze centen past. Dat een ceo opstaat om uit te leggen dat dit economische systeem nu eenmaal draait om bedrijven die zo veel mogelijk winst maken. Om het daarover dan hartgrondig met elkaar oneens te zijn.
Liever spelen de machtigen moeder Teresa en kloppen elkaar nog eens op de schouders. ‘Iemand moet de bloedhond zijn’, stelde de Duitse sociaaldemocratische minister Gustav Noske honderd jaar geleden. Waarop hij met behulp van extreem-rechtse paramilitairen zijn eigen, revolutionaire achterban over de kling joeg. Noske miste – behalve een geweten – duidelijk een goede pr-adviseur. In de economie van nu wil niemand meer de bloedhond zijn.