Direct naar artikelinhoud
Analyse4 stellingen over stikstof

Is het wantrouwen van boeren over de stikstofmetingen terecht?

ME-busjes bij de Bilt.Beeld Raymond Rutting

In boerenactieland gonst het van de geruchten over stikstofmetingen. De modellen deugen niet, meetpunten zijn vreemd gekozen, het buitenland is soepeler. Klopt die kritiek?

en

Modellen deugen niet

In het holst van de nacht zijn ze op hun tractor naar de Bilt gekomen voor deze man: RIVM-directeur Hans Brug. Hij verpersoonlijkt de bron voor het boerenwantrouwen. Zijn modellen voor het berekenen van de stikstofdepositie in Nederland vormen de basis voor het volgens de actievoerders onheil brengende overheidsbeleid, inclusief een stop op bedrijfsuitbreidingen en het uitkopen van boeren met vervuilende stallen.  Als Brug het podium beklimt, blijkt hij zeer kort van stof. De actievoerders hadden meer uitleg verwacht.

‘We willen echte, fatsoenlijke metingen’, zegt een toehoorder. In paardenboer Jan Cees Vogelaar hebben de boeren op dit punt hun woordvoerder gevonden. Na de demonstratie spoedt hij zich woensdag van De Bilt naar Den Haag, voor een een rondetafelgesprek met Tweede Kamerleden. De RIVM-modellen, zegt hij daar, met soms tot 100 procent onzekerheid over de concentraties stikstof, daar kun je volgens hem geen beleid op baseren: ‘Dan wacht ons een lange juridische strijd.’

Een paar stoelen van Vogelaar zit Kees van Luijk, hoofd milieukwaliteit van het RIVM. Hij erkent de grote modelonzekerheden, maar probeert in alle rust uit te leggen dat dit heel normaal is voor modellen, zoals die er ook zijn voor waterveiligheid. ‘Zie het als een muziekinstallatie met twee geluidsboxen’, zegt hij. ‘Trek je een stekkertje eruit, dan is dat een verschil van 100 procent, maar het is nauwelijks waarneembaar. Bij onze modellen is het niet anders.’

Metingen slecht uitgevoerd

Waarom überhaupt ingewikkelde modellen gebruiken als je gewoon op de grond kunt meten hoeveel stikstof daar neerkomt? Dat wil vrijwel iedere actieboer weten die je erover spreekt. ‘De hoeveelheid stikstof die neerdaalt, is niet met metingen alleen in kaart te brengen’, zegt stikstofexpert Jan Willem Erisman van het Louis Bolk Instituut, ook aanwezig in het Tweede Kamergebouw.

Rond De Bilt is het woensdagochtend druk op de snelwegen, door het boerenprotest tegen het stikstofbeleid.Beeld Jerry Lampen / ANP

Het RIVM heeft wel meetpunten, maar alleen om de modellen te toetsen. Na het zien van een filmpje van een stichting van Jan Cees Vogelaar, hebben boeren ook twijfels over díé methodiek. Twee meetpunten worden uitgelicht die vlak bij grote stikstofbronnen staan, waardoor ze mogelijk te hoge metingen doen.

De Achterhoekse melkveehouder Bram (28), met achternaam wil hij niet in de krant, begint er direct over, maar is er niet van op de hoogte dat deze twee meetstations al sinds 2015 buiten gebruik zijn. En dat er bovendien in Nederland nog ruim tachtig meetstations staan zonder bezwaren. Ook zijn er nog satellietmetingen waaraan de modellen worden getoetst - wat vergelijkbare uitkomsten geeft, zegt Pieternel Levelt  van het KNMI. Op een Europese kaart van de Nasa is goed te zien dat Nederland tot de grotere ammoniakuitstoters behoort.

Strenger dan het buitenland, terwijl we al zoveel hebben gedaan

Een veelgehoord gerucht onder boeren is dat Nederland een strenger stikstofbeleid voert dan bijvoorbeeld Duitsland. Dit klopt niet voor de hoeveelheid stikstof die mag neerdalen op kwetsbare natuurgebieden. ‘Dat is internationaal vastgelegd’, zegt Addo van Pul, eveneens van het RIVM. ‘Wel mag in Duitsland bijvoorbeeld een boerderij een grotere hoeveelheid stikstof uitstoten voordat die een vergunning moet aanvragen. Maar dit heeft er alles mee te maken dat Nederland veel ‘veedichter’ is dan Duitsland, waardoor de druk op de natuur al groter is.’

Zal best, zegt een boer dan, wij hebben met duurzame stallen al genoeg gedaan en de stikstofuistoot de afgelopen decennia drastisch verlaagd. Dit klopt, maar het teruglopen van de natuur en de biodiversiteit in Nederland laten zien dat het niet genoeg is. ‘Stikstof stapelt zich op’, zegt Van Luijk van het RIVM. ‘Hierdoor wordt de druk op de natuur niet direct gehalveerd als de stikstofuitstoot met de helft omlaag gaat.’

Als de stikstofdeskundigen iets willen toegeven, dan is het dat de systemen van modellen en controlemetingen verfijnder kunnen - wat niets afdoet aan de huidige ‘robuustheid’ ervan, volgt dan al snel. Terug naar RIVM-baas Brug, die op het podium in de Bilt sprak over de jaarlijkse evaluatie van de modellen. De volgende komt eraan. ‘We nemen jullie kritiek daarin mee’, zegt Brug. Uitkijkend over de duizenden boeren, heeft hij niet meer te melden. Zijn verhaal in de Bilt was zo kort, dat geen boer boe heeft geroepen.

Den Haag was woensdag van de boeren: ‘Hier is niets tegen te doen’

Lachend reden de protesterende boeren langs de afzettingen die ze uit Den Haag moesten houden. Tot het Binnenhof, waar het politiecordon wel werkte. Maar Den Haag was woensdag weer van de boeren en de Hagenaars vonden het prima. ‘Grandioos. Als deze kerels niet kunnen werken, hebben wij niks te vreten.’

Twee weken van demonstraties veranderen vooralsnog weinig aan het kabinetsvoornemen om de stikstofuitstoot van de landbouw drastisch terug te dringen.