NRC checkt: ‘Vulkaanuitbarstingen maken CO2-reductie door mensen vrijwel nutteloos’

De aanleiding

Het blijft rondzingen op sociale media, steeds als er nieuws is over vulkaanuitbarstingen. De bewoordingen verschillen een beetje per geval, maar de strekking is ongeveer: grote vulkaanuitbarstingen zorgen voor zo veel uitstoot van broeikasgas dat de afspraken over CO₂-reductie door mensen overbodig zijn. Rondom de recente uitbarstingen van de Italiaanse Etna en de Indonesische Anak Krakatau viel ook een flink aantal Nederlandse tweets op over het onderwerp, zoals: „Ja die vulkaan kan je niet laten betalen, de burger kan je uitmelken.” En: „Ze waren vergeten de vulkanen aan de klimaattafel uit te nodigen.”

Waar is het op gebaseerd?

De bewering dat vulkanen CO₂-reductie door mensen grotendeels overbodig maken, gaat al enkele jaren in verschillende vormen rond online. De factchecksite Snopes herleidde de vaststelling eerder al eens tot een (veelvuldig ontkrachte) bewering in een boek uit 2009 van de Australische geoloog Ian Plimer, Heaven and Earth. Daarin stelt hij onder meer dat de mens de laatste 250 jaar slechts één op de 10.000 deeltjes koolstofdioxide in de atmosfeer heeft gebracht, en de natuur de rest. „Een vulkaan hoest dat in één dag op.”

En, klopt het?

„Dat is fout, onzin, demagogisch”, zegt Jan Wijbrans, hoogleraar aardwetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. „Die bewering is in meerdere wetenschappelijke publicaties onderuitgehaald.” Er zijn inderdaad diverse peer reviewed studies die Plimer tegenspreken.

Klimaatwetenschapper en weerpresentator Peter Kuipers Munneke twitterde rondom de uitbarsting van de Etna al: „Even het perspectief op deze appels en peren [...]. Wat de Etna in een jaar uitstoot doet de mensheid in een uur en 45 minuten.”

Ook het KNMI voelde zich genoodzaakt om te reageren op de vele berichten op sociale media. Het meteorologisch instituut stelde in een speciaal persbericht: „Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat vulkanen ongeveer 1 procent aan CO₂ uitstoten van wat de mens aan CO₂ in de atmosfeer brengt.”

Cijfers uit diverse bronnen wijzen er inderdaad op dat de gemiddelde uitstoot van mensen vele malen hoger is dan die van vulkanen. In rapporten van de Amerikaanse overheidsorganisatie U.S. Geological Survey staat dat alle vulkanen van de wereld, zowel boven als onder water, jaarlijks gemiddeld 200 miljoen ton CO₂-uitstoot genereren, terwijl menselijke activiteiten 24 miljard ton per jaar uitstoten.

Maar dit gaat om gemiddelden: kan het niet zijn dat één grote vulkaanuitbarsting alsnog in één klap afspraken over CO₂-reductie tenietdoet? „Nee, ook niet”, zegt Wijbrans van de VU. Hij wijst op historische meetgegevens. „Zelfs bij zeer zeldzame en destructieve vulkaanuitbarstingen die slechts eens in de vele duizenden jaren voorkomen, is er geen meetbaar effect op de wereldwijde CO₂-gehaltes.”

Die zijn te meten in het ijs op Antarctica en dat is bijvoorbeeld gebeurd voor de periodes waarin we zeker weten dat er een enorme uitbarsting was. Bijvoorbeeld die van de Laacher See-vulkaan zo’n 13.000 jaar geleden en de Toba-vulkaan zo’n 74.000 jaar geleden. „Die gaven in de ijslagen op Antarctica geen hogere CO₂-niveaus, dus zelfs die catastrofale gebeurtenissen zorgden niet voor het soort toename dat menselijke activiteit veroorzaakt.”

Conclusie

De mens stoot jaarlijks gemiddeld ruim honderd keer zoveel CO₂ uit als vulkanen. Zelfs bij zeer uitzonderlijke erupties in de wereldgeschiedenis is er geen meetbaar effect in de wereldwijde CO₂-gehaltes. Vulkanen maken klimaatbeleid dus niet overbodig. We beoordelen dit als onwaar.

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail nrccheckt@nrc.nl of tip via Twitter met de hashtag #nrccheckt