Premier kondigt nieuw referendum aan over Schotse onafhankelijkheid: ‘Brexit is een ramp’

Schotland zal volgend jaar een nieuw referendum houden over de onafhankelijkheid. Dat heeft de Schotse premier Nicola Sturgeon (Scottish National Party, SNP), dinsdag gezegd. Dat nieuwe referendum is nodig omdat Schotland tegen zijn wil uit de EU zal verdwijnen.

‘Brexit is een ramp’, zei Sturgeon in haar toespraak voor het jaarlijkse congres van de SNP in Aberdeen. ‘We weten niet of het Verenigd Koninkrijk al dan niet zonder deal uit de EU zal stappen, maar we weten dat geen van die opties in het belang van Schotland is.’

Een brexit zonder deal is voor Sturgeon ‘ondenkbaar’. ‘Maar een deal zoals Boris Johnson die voorstelt, zou niet veel beter zijn’, aldus Sturgeon nog. Omdat brexit doorgevoerd wordt tegen de wil van Schotland in, heeft Edinburgh een ‘ijzersterk mandaat voor een onafhankelijkheidsreferendum’.

Sturgeon wil volgend jaar een referendum organiseren. Volgens de SNP-leidster is de steun voor onafhankelijkheid aan het groeien. ‘We bereiden ons voor’, aldus nog Sturgeon.

In april zei de Schotse premier nog dat ze een tweede referendum wil houden binnen de twee jaar, als Londen uit de EU stapt. In het eerste referendum, in 2014, stemde 55 pct van de Schotten ervoor om bij Groot-Brittannië te blijven.

Bij het brexitreferendum van 2016 stemde 62 pct van de Schotten voor ‘remain’, tegenover 48 pct van alle Britten.

Londen kan volgens Sturgeon niet weigeren om het referendum te houden. Een woordvoerder van de Britse premier Boris Johnson herhaalde dat hij zich tegen een nieuw referendum verzet. Zo’n stemming is een ‘unieke gebeurtenis’.

Ontwerpakkoord in de maak

De Britse en Europese onderhandelaars zouden op het randje van een ontwerpovereenkomst over de brexit staan. Volgens The Guardian heeft de Britse premier Boris Johnson “belangrijke toegevingen” gedaan over de Ierse grenskwestie, al is het op de details wellicht nog wachten tot morgenvroeg/woensdagochtend. Tegelijkertijd tempert de Ierse premier Leo Varadkar de verwachtingen: “De kloof tussen Groot-Brittannië en de EU is nog groot.”

Het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie schakelden eind vorige week opnieuw een versnelling hoger in de brexitgesprekken, na een verrassend constructieve ontmoeting tussen de Britse premier Boris Johnson en zijn Ierse ambtgenoot Leo Varadkar. De tijd dringt dan ook: de Europese leiders komen donderdag en vrijdag in Brussel bijeen voor een Europese top. Is er dan geen akkoord over de boedelscheiding, dan is Johnson wettelijk verplicht opnieuw uitstel te vragen voor de brexit, tot na 31 oktober.

Volgens Bloomberg zouden de onderhandelingen richting een ontwerpakkoord zelfs al in de laatste rechte lijn zitten. Het persbureau citeert daarvoor twee Europese bronnen. Tegen vanavond/dinsdagavond wordt de doorbraak verwacht, al zou het nog tot morgenochtend/woensdagochtend kunnen duren vooraleer alle details zijn uitgewerkt, weet de Britse krant The Guardian.

De grote twistappel in de brexitonderhandelingen is de Ierse grens: die tussen EU-lidstaat Ierland en Noord-Ierland, dat deel uitmaakt van het Verenigd Koninkrijk. De Europese Unie aanvaardt daar geen douanecontroles, om de Ierse vrede te vrijwaren, en stelde voor om het Verenigd Koninkrijk tijdelijk in een douane-unie met de EU te houden tot er een andere oplossing voorhanden was. De Britten weigeren die regeling – de backstop in het jargon – omdat ze vanuit een douane-unie met de EU geen eigen handelsakkoorden kunnen sluiten.

Johnson kwam vorige week met een nieuw voorstel om de backstop te vervangen. In de plaats van een douane-unie met de EU voor onbepaalde uur, stelde hij voor het vangnet te beperken tot Noord-Ierland. Dat zou dan zijn regelgeving rond goederen en voedingsmiddelen afstemmen op die van de Europese binnenmarkt. Het voorstel voorziet ook in een instemmingsmechanisme: de Noord-Ierse autoriteiten zouden elke vier jaar opnieuw hun fiat moeten geven.

Voor Brussel is dat voorstel echter onaanvaardbaar, omdat de douanecontroles verre van waterdicht zouden zijn en de Noord-Ieren de facto een veto zouden krijgen. Over die kwestie zou de Britse premier nu volgens The Guardian “grote toegevingen” hebben gedaan. Johnson zou instemmen met een douanegrens in de Ierse Zee, weet de krant. Zijn voorganger Theresa May wees dat categoriek af, omdat het de unie tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk zou ondermijnen. Dat May regeerde met gedoogsteun van de Noord-Ierse unionisten van DUP, die nooit zouden instemmen met een douanegrens tussen Belfast en Londen, was daar niet vreemd aan.

Ook Johnson is nog lang niet thuis: zelfs al weken zijn onderhandelaars in Brussel een akkoord los, dan nog moet de Britse premier dat goedgekeurd zien te krijgen in het Britse parlement. Ook Theresa May had ooit een deal met de EU, maar zij kreeg die zelfs na herhaaldelijke pogingen niet door het Lagerhuis.

Bovendien heeft Johnsons regering lang geen meerderheid. Ze komt zowat 40 stemmen tekort en zal in dat geval dus moeten rekenen op de oppositie. De Europese Unie tempert de verwachtingen.

De Ierse premier Leo Varadkar zei dinsdagavond nog tijdens een persconferentie dat er nog wel wat werk op de plank ligt. “De zaken bewegen in de juiste richting, maar de kloof tussen Groot-Brittannië en Brussel is nog groot”, klonk het. Sowieso moeten ook de 27 andere staatshoofden en regeringsleiders instemmen met een eventuele deal. Dat zou op de Europese top van donderdag en vrijdag moeten gebeuren.