Seksisme, fat-shaming, homofobie: hoe fout is ‘Friends’?

Het kan u nauwelijks zijn ontgaan dat de serie ‘Friends’ deze herfst z’n 25-jarig jubileum viert. Er is zelfs een speciale Lego-set uitgebracht van het legendarische vrienden-zestal, op de bank in hun favoriete New Yorkse koffiehuis. Later deze maand draait er een jubileumfilm in de bioscoop, met allerlei historisch materiaal. Wat vooral opvalt is dat ook jongeren de serie na een kwarteeuw enthousiast bingen op Netflix, vaak samen met hun nostalgische ouders. Ook al hebben de hoofdpersonages geen smartphones om te swipen op Tinder, hun gerommel met eerste baantjes, relaties en vriendschappen zijn blijkbaar toch herkenbaar. Een serie dus die nauwelijks aan slijtage onderhevig is, zou je als oppervlakkige tv-kijker concluderen.

Helemaal fout. Er circuleren op diverse websites lijstjes vol met argumenten waarom de serie echt niet meer kan – of ‘door millennials als schokkend zal worden ervaren’. Om maar eens te beginnen met het personage Monica. Ze was ooit ontzettend dik, en daarmee wordt ze geplaagd door haar vrienden. “Dat noemen we tegenwoordig fat-shaming en dat tolereren we niet meer”, staat te lezen op de site van Cosmopolitan. En wat te denken van de relatie die Monica aanknoopt met een 21 jaar oudere man, vraagt The Independent zich af. Tegenwoordig zou zo’n roofdier, dat zijn machtspositie misbruikt, onverwijld voor het gerecht worden gesleept. Net als trouwens de broer van Monica, Ross. Hij begint als jonge docent een relatie met een studente. ‘Een grove schending van de academische integriteit’, vindt Screenrant.

Dat is 2019 in een notedop, natuurlijk. Maar is alle kritiek overdreven? Nee, terecht is het verwijt dat de serie ontzettend wit is: in de tien seizoenen komen slechts twee gekleurde bijrolspelers voor, vrij onrealistisch in een stad als New York.

En de ‘voortdurende homofobie’, waarover alle critici klagen? Tja. Destijds was het nogal bevrijdend dat er in een comedy op luchtige toon over het onderwerp werd gepraat. Meteen in de eerste aflevering maakten we kennis met een lesbisch stel dat samen een kind opvoedt. Goed, een van de vrouwen is de ex-vrouw van Ross. Hij is de vader van het kind en allicht maakt hij daar bittere grappen over. Maar niemand twijfelt er aan dat de vrouwen prima moeders zijn. De vader van het personage Chandler gaat als vrouw door het leven – aanleiding voor stevige grappen. Maar het feit dat zo’n personage überhaupt werd verzonnen was destijds baanbrekend en dat de bekende actrice Kathleen Turner de rol met verve speelde ronduit revolutionair. En laten we eerlijk zijn: dat is het nu nog.

Bij de critici lijkt de wens vader (of is het moeder?) van de gedachte: ze doen alsof de maatschappij een enorme progressieve sprong heeft gemaakt. Maar voor jonge mannen is het nog steeds een behoorlijk dingetje als mensen denken dat ze ‘gay’ zijn, iets waarmee Ross, Chandler en hun vriend Joey ook al worstelen. Een mannelijke kinderoppas wordt in de serie met wantrouwen bekeken, een doorn in het oog van de critici. Eén ding is zeker: dat wantrouwen is er niet minder op geworden. Jonge vrouwen worden ook nog altijd op borsthoogte aangesproken door mannen – een verwijt dat Joey in de serie treft. En het pesten van dikke mensen is niet gestopt.

Conclusie: in een kwarteeuw zijn we eigenlijk niet veel verder gekomen. Friends stelt nog immer herkenbare thema’s aan de orde, vandaar die schare jonge fans. Dat zou treurig kunnen stemmen. Maar je kunt er beter om blijven lachen.

In Soap & co bespiegelt Harmen van Dijk wekelijks op de levens van beroemde mensen in Nederland en ver daarbuiten.