Rel om vleesadvies dat kankerrisico bagatelliseert

Vlees minderen om gezondheidsredenen is niet noodzakelijk, zegt een nieuwe richtlijn die maandag gepubliceerd is in het medisch wetenschappelijke tijdschrift Annals of Internal Medicine. De publicatie is dynamiet in de discussie over vleesconsumptie. Het eten van vlees is eerder in verband gebracht met een verhoogd risico op kanker en hart- en vaatziekten. De nieuwe aanbeveling gaat in tegen vrijwel alle andere bestaande adviezen, inclusief de aanbeveling van de Nederlandse Richtlijnen Gezonde Voeding. Daarin staat dat het aannemelijk is dat er een verband is tussen de consumptie van rood vlees en bewerkt vlees en een hoger risico op beroerte, diabetes, darmkanker en longkanker. Daarom adviseert de Gezondheidsraad de consumptie van rood vlees en met name bewerkt vlees te beperken; het is geen oproep om helemaal geen vlees te eten.

Maar nu zegt een nieuwe richtlijn van een internationaal consortium dus dat er voor wat betreft nadelige effecten op de gezondheid helemaal geen reden is om vlees te minderen. Hoe kan dat?

De werkgroep NutriRECS (Nutritional Recommendations and accessible Evidence summaries Composed of Systematic reviews), onder leiding van voedingsepidemioloog Bradley Johnston van de Dalhousie University in Canada, heeft al het bestaande wetenschappelijke bewijs voor het verband tussen vlees eten en gezondheid opnieuw op een rij gezet. Vervolgens is een panel van veertien mensen (elf deskundigen, drie consumenten) gevraagd op basis hiervan een advies uit te brengen over vleesconsumptie. Dat moesten ze doen met als uitgangspunt: ‘Heeft het zin de vleesconsumptie met drie porties per week terug te brengen?’ Elf van de veertien panelleden vonden dat er geen noodzaak was de huidige consumptie van rood of bewerkt vlees te beperken, gezien de kleine tot zeer kleine effecten op de gezondheid. De drie anderen zouden „zwak aanbevelen” de consumptie te verminderen.

Zorgen over verwarring

Dit advies is „hoogst onverantwoord”, reageerde voedingswetenschapper Frank Hu van Harvard University, nog voor dat de publicatie verscheen in een persverklaring van de True Health Initiative (THI), een groep van Noord-Amerikaanse wetenschappers die zich inspant voor eerlijke informatie over gezondheid. „We stevenen af op een groeiende epidemie van voedingsgerelateerde chronische ziektes en een klimaatveranderingscrisis, die allebei in verband staan met een hoge vleescomsumptie”, aldus Hu.

En hij gaat verder: „Het is ongehoord en onredelijk dat een zelfbenoemd panel voedingsrichtlijnen uitvaardigt die neerkomen op het promoten van vleesconsumptie, ondanks hun eigen bevindingen dat een hoge consumptie schadelijk is voor de gezondheid.”

In een oproep aan Christine Laine, hoofdredacteur van The Annals, probeerde de True Health Initiative de publicatie van de artikelen nog tegen te houden, vanwege „ernstige zorgen” over de verwarring die het zou kunnen veroorzaken bij het publiek en de schade die het zou kunnen toebrengen aan de gezondheidszorg. Maar er is geen gehoor aan gegeven.

Het doel van het nieuwe onderzoek en bijbehorende richtlijn is om een transparant en realistisch beeld te geven van de stand van de wetenschap, „zodat consumenten op basis daarvan zelf hun afweging kunnen maken”, zegt Robin Vernooij, een Nederlandse onderzoeker die betrokken is bij het NutriRECS-consortium. „Onze focus ligt op een individueel niveau in plaats van op maatschappelijk niveau”, zegt Vernooij. „Voor mensen die graag vlees eten, is het onwaarschijnlijk dat de onzekere en lage gezondheidswinst de moeite waard is. Iedereen moet dit echter voor zichzelf bepalen en aan de hand van zeer kleine risicomaten beslissen over diens vleesconsumptie.” Er zijn nog wel meer overwegingen om minder vlees te eten, zegt hij, maar „we hebben ons exclusief gericht op gezondheid en hebben geen rekening gehouden met dierenwelzijn of milieuproblemen”.

Neal Barnard, verbonden aan de George Washington University in Washington, zegt dat in eerdere onderzoeken de vermindering of vervanging van rood en bewerkt vlees in de voeding door gezonder alternatieven al duidelijk toonden dat mensen afvallen en dat hun cholesterol- en bloeddrukwaarden verbeteren. Barnard wijst erop dat de Wereldgezondheidsorganisatie in 2015 al overtuigend bewijs vond dat bewerkt vlees bijdraagt aan kanker in mensen en dat rood vlees mogelijk kankerverwekkend is.