Trump-advocaat Giuliani gaat in Oekraïne zijn eigen gang

‘Het kan niet waar zijn dat die klokkenluider de held is en ik niet!” Rudy Giuliani was donderdag aan de telefoon met een journalist van The Atlantic. Hij „gilde bijna in mijn oor”, schreef ze. „Die idioten! Als dit achter de rug is, dan ben ik de held.”

De persoonlijke advocaat van de Amerikaanse president Donald Trump is de afgelopen week in de schijnwerpers gezet op een manier die hem niet beviel. In de melding van een klokkenluider uit een van Amerika’s inlichtingendiensten komt de oud-burgemeester van New York naar voren als de centrale figuur in een schimmig en moeilijk te doorgronden staaltje diplomatie tussen Amerika en Oekraïne – of moeten we zeggen tussen president Trump en Oekraïne? Want na de hoofdvraag – wat dóet Rudy Giuliani toch in Oekraïne – is er meteen de vervolgvraag: op wiens gezag doet Giuliani dat?

Dit was donderdag, tijdens zijn verhoor in het Huis van Afgevaardigden, het niet erg geruststellende antwoord van Joseph Maguire op beide vragen: „Ik moet eerlijk zeggen: het enige wat ik weet dat meneer Giuliani doet, weet ik van tv of de kranten. Ik heb geen idee wat hij voor de president doet.” Joseph Maguire is de interim-directeur van de gezamenlijke Amerikaanse inlichtingendiensten, de instantie die op de hoogte moet zijn van alle inlichtingenwerk in en van de Verenigde Staten.

De activiteiten van Giuliani voor president Trump – „mijn cliënt”, zegt hij steeds – hebben deze week geleid tot de aankondiging van de leider van de Democratische Partij, Nancy Pelosi, dat zij formeel een impeachment-onderzoek naar Trumps gedragingen opent – en daarmee een weg inslaat die uiteindelijk zou kunnen leiden tot het afzetten van de president.

Lees ook Impeachment: principe of strategie?

Kern van de zaak is dat president Trump eind juli heeft gebeld met de pas gekozen president van Oekraïne, Volodymyr Zelensky, en hem om „een gunst” vroeg. Of Zelensky bereid was Rudy Giuliani en minister van Justitie William Barr te spreken over onderzoeken naar mogelijke corruptie van de Amerikaanse Democratische Partij en van Joe Biden – als presidentskandidaat mogelijk de rivaal van Trump bij de verkiezingen van volgend jaar. Het moet een belangrijke gunst zijn voor Trump, want hij vroeg er volgens de gespreksnotities die woensdag werden vrijgegeven wel zes keer naar. „Ik zal Rudy en minister van Justitie Barr zeggen dat ze moeten bellen.”

Biden jr.

Hoe schimmig ook, Giuliani’s activiteiten zijn niet geheel onzichtbaar gebleven. Dat is te danken aan journalistiek spitwerk in het afgelopen jaar, aan de melding van de klokkenluider die donderdag werd vrijgegeven, maar vooral aan Giuliani zelf. De 75-jarige advocaat brult misschien wel tegen journalisten, maar neemt toch steeds de telefoon op, tijgt toch altijd weer naar de tv-studio. Zo vertelde hij vorige week vrijdag in een ziedend tweegesprek met Chris Cuomo van CNN dat hij „sinds vorig jaar onderzoek doet in Oekraïne”.

Tegen The New Yorker zei Giuliani dat hij in het najaar had gesproken met de Oekraïense hoofdaanklager die in 2016 onder druk van de regering Obama, en met name van toenmalig vicepresident Joe Biden, is ontslagen. Volgens Giuliani had de aanklager hem verteld dat hij het veld moest ruimen omdat hij onderzoek deed naar een Oekraïens gasbedrijf waar zoon Hunter Biden voor werkte. Een Amerikaanse journalist van website The Hill legde de hand op een verklaring onder ede van de voormalige hoofdaanklager met dezelfde strekking.

Vanaf dat moment heeft Giuliani op verschillende plekken in de wereld Oekraïners gesproken die informatie wilden geven over een afgesloten onderzoek naar het bedrijf waarvoor Hunter Biden werkte, en Oekraïners die ervoor konden zorgen dat een onderzoek naar Biden jr. zou kunnen worden geopend. Hij kreeg daarbij hulp van twee Oekraïens-Amerikaanse zakenlui die al eerder begonnen waren met een lobby om de Amerikaanse ambassadeur in Kiev weg te krijgen.

Die ambassadeur, Marie Jovanovitsj, benoemd door Barack Obama in 2016, zou volgens Giuliani hebben verhinderd dat voor de Democratische Partij belastende informatie uit Oekraïne naar de VS zou worden gebracht. In mei 2018 had een Republikeinse afgevaardigde uit Texas een brief aan de minister van Buitenlandse Zaken gestuurd, om te zeggen dat Jovanovitsj privé haar minachting over de regering-Trump zou hebben geventileerd en dat ze daarom diende af te treden. Deze Peter Sessions verstuurde die brief op de dag dat de twee zakenlui hem hadden bezocht, zo onthulden de websites OCCRP en BuzzFeed gezamenlijk.

De twee zakenlui hebben Giuliani, volgens een van hen ook in contact gebracht met Yuri Lutsenko, de opvolger van de ontslagen Oekraïense hoofdaanklager. Ze zouden elkaar begin dit jaar in New York en Warschau hebben ontmoet. Lutsenko treedt een maand later naar buiten met zijn beschuldigingen aan het adres van de Democratische Partij in een artikel van journalist John Solomon van The Hill.

Op 20 mei retweet president Trump dit artikel en diezelfde dag moet ambassadeur Jovanovitsj voortijdig terugkeren uit Kiev. Haar ontslag, schrijft The Washington Post in een reconstructie „verblufte en verontrustte hoge ambtenaren op Buitenlandse Zaken en in het Witte Huis”. Ze vragen zich af wie hier aan de touwtjes trekt in een toch al weinig stabiele regio.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken kondigt Jovanovitsj’ ontslag op 6 mei aan. Drie dagen later publiceert The New York Times een artikel over Rudy Giuliani, die aankondigt dat hij naar Oekraïne zal reizen om informatie te vragen die „mijn cliënt zeer goed van pas zal komen, en misschien ook mijn regering wel”. Mijn regering. Op dat moment weten de diplomatieke ambtenaren wie hier achter zit.

Kabaal

De reis zal niet doorgaan. Democratische politici maken kabaal. President Trump doet voorkomen alsof hij niet van de reis wist, hoewel Giuliani in The New York Times had gezegd dat de president „in grote lijnen weet wat ik doe, natuurlijk: ik ben zijn advocaat.” Een dag later zegt Giuliani dat hij niet naar Kiev gaat omdat er mensen rond de pas gekozen president zitten die Trump slecht gezind zijn. Weer later zal hij zeggen dat die voor de progressieve miljardair George Soros werken, Trumps lievelingsvijand. Een van de mensen die niet bij president Zelensky zal zitten, is hoofdaanklager Lutsenko – die is direct ontslagen.

Op 13 juni – Rudy Giuliani heeft dan al meer dan een half jaar graafwerk naar ‘vuil’ over Joe Biden verricht – zegt president Trump in een interview met ABC News dat hij belastende informatie uit het buitenland over zijn politieke rivalen in dankbaarheid zou aanvaarden.

Lees ook Zelensky toont zich geen leider van een soeverein land

Al zijn Oekraïense avonturen, zegt Giuliani in september tijdens een interview met Fox News, doet hij op verzoek van en in overleg met het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Is dat zo?

In de melding van de klokkenluider staat dat ambtenaren „zeer verontrust waren over wat zij zagen als het omzeilen door Giuliani van het protocol inzake de nationale veiligheid om contact te houden met Oekraïense functionarissen en boodschappen over en weer te bezorgen tussen Kiev en de president”. Twee topdiplomaten pogen de Oekraïense leiders uit te leggen hoe ze moeten omgaan met de „verschillende boodschappen die ze kregen vanuit de officiële Amerikaanse kanalen enerzijds en van meneer Giuliani anderszijds”.

Toen de journalist van The Atlantic Giuliani hier donderdag naar vroeg, zei die dat hij uitkeek naar het moment dat de ambtenaren van Buitenlandse Zaken „erin zouden stikken”.

De vraag of hij het zelf beter zou doen dan de officiële diplomaten had Trumps persoonlijke advocaat in augustus al beantwoord toen hij tegen The New York Times zei: „Dat weet ik niet hoor, of mijn bemoeienis de zaak beter of slechter maakt.”