Een half jaar na de aanslag in Utrecht wachten twee onterecht opgepakte mannen nog altijd op excuses van het Openbaar Ministerie. Ook hebben ze hun telefoon, kleren en persoonlijke spullen die in beslag werden genomen tijdens de arrestatie nog altijd niet terug. "We willen niet, maar moéten nu wel naar de rechter."
Dat laat advocaat Anis Boumanjal, samen met zijn cliënt Mohamed, weten aan RTL Nieuws. "Nu is het geduld echt op. De aanhouding was volstrekt disproportioneel. Natuurlijk begrijpen wij dat ze op zo'n dag harde maatregelen nemen, dat ze tegen de grenzen van de wet aan gaan zitten, maar op het moment dat het OM erachter komt dat ze volstrekt fout zitten, los het dan ook op. Ga met die jongens in gesprek, bied je excuses aan, vergoed de schade, bekijk wat je voor ze kan doen."
Door bewapende ati-terreureenheden meegenomen
De Utrechtse Mohamed (28) en zijn jongere broertje (23) werden op de dag dat vier mensen werden doodgeschoten in een tram op het 24 Oktoberplein in Utrecht aangehouden door zwaar bewapende anti-terreureenheden. De mannen werden vastgehouden op verdenking van betrokkenheid bij de terreuraanslag en mochten geen enkel contact hebben met de buitenwereld. Na 36 uur kwam de politie tot de conclusie dat ze niets met de aanslag te maken hadden, maar dat Gökmen T. in zijn eentje had gehandeld. Morgen gaat de rechtszaak tegen de enige verdachte verder.
De enige reden dat de broers werden aangehouden: een speurhond trof een geurspoor aan dat van de vluchtauto van T. naar hun woning liep. Mohamed en zijn jongere broertje worden, zonder kleren maar in hun gevangenisoverall, vrijgelaten.
'Ik wil dat de buurt weet dat ik geen terrorist ben'
"Iedereen keek opeens naar mij", vertelt Mohamed. "Buren waren geschrokken, ze hadden zoiets niet van mij verwacht. Ik ben altijd goed geweest met de buren, en opeens was dit aan de hand. Dat vind ik eigenlijk het allerergste, dat ze nu nog steeds denken dat ik er iets mee te maken heb, want dat is gewoon niet zo.
"Mohamed wordt op straat nog steeds nageroepen, soms roepen ze bijvoorbeeld 'Gökmen!' naar hem. "Het is slikken en weer doorgaan. Maar waarom moet het zo? Dat snap ik gewoon niet."
Het OM liet na hun vrijlating via een alinea in twee persberichten weten dat de mannen 'op geen enkele wijze betrokken waren bij de aanslag'. Maar de broers hadden naast die ene zin ook wel een bezoekje van de wijkagent verwacht om nog even na te praten over wat er nou allemaal was gebeurd, want de aanhouding had 'een enorme impact' op ze.
Ze dachten nog wel een brief te krijgen waarin het OM hun excuses maakte. Of misschien zou er nog een gesprek over een schadevergoeding komen voor het feit dat hun voordeur was ingetrapt, hun huis overhoop werd gehaald en tientallen mensen in de wijk nog altijd denken dat ze terroristen zijn.
Geen gehoor
Maar het bleef tot op de dag van vandaag stil, zeggen ze. Ook nadat hun advocaat Anis Boumanjal op 25 april en 23 juli een officiële brief had gestuurd, had gebeld en gemaild naar de officier van justitie met het verzoek om samen om de tafel te gaan.
Reactie Openbaar Ministerie
Het Openbaar Ministerie laat in een reactie aan RTL Nieuws weten: "De politie heeft meermalen geprobeerd in contact te komen met deze twee mannen maar dat is niet gelukt, vermoedelijk omdat ze op een ander adres verbleven."
"Er liggen spullen van de mannen in het beslaghuis. Het kan zijn dat ze hiervan niet op de hoogte zijn, omdat men moeite heeft gehad om hen te contacten."
"Voor zover wij weten zijn er geen excuses aangeboden. De aanhouding was op zich rechtmatig. Er was voldoende verdenking om de mannen aan te houden. De speurhond die was ingezet bij de vluchtauto had een spoor opgepakt en dat eindigde bij de woning van verdachten."
"De brieven van Anis Boumanjal zijn nog in behandeling bij het parket." Een woordvoerder zegt 'het jammer te vinden' dat er zoveel tijd overheen is gegaan.
'Die jongens zijn getraumatiseerd'
Boumanjal noemt de manier van handelen van het OM 'onoorbaar en onfatsoenlijk'. "Ik verwacht van het OM, en misschien niet in de eerste of de tweede week na de aanslag, maar wel na 6 maanden, dat ze zeggen: oké, we hebben hier nog altijd spullen van die jongens die ten onrechte zijn aangehouden, die daar getraumatiseerd over zijn. We gaan ze die spullen teruggeven, we gaan ze bij de hand nemen en de problemen voor ze oplossen. Maar we hebben gebeld, geschreven, gemaild en dat is allemaal tevergeefs gebleken."
Sven Brinkhoff, universitair hoofddocent strafrecht aan de Open Universiteit, noemt het 'niet netjes' dat het Openbaar Ministerie zo met deze zaak is omgegaan. "Het label 'terrorist' is natuurlijk heel heftig, zeker als dat een onterecht label is. Dan moet je dat als overheid, politie en OM zo snel mogelijk rechtzetten."
Andere ex-verdachten binnen een maand vergoeding
Brinkhoff geeft aan dat in andere terrorismezaken dit wel is gebeurd. Zo werden eind 2010 negen Somaliërs aangehouden door een antiterrorisme-eenheid omdat de AIVD signalen zou hebben dat zij een aanslag zouden plegen. Zij bleken echter niet betrokken te zijn bij terrorisme en het OM 'wilde met de Somaliërs snel tot een overeenstemming komen'. Ze kregen binnen een maand een schadevergoeding en een verklaring in het Nederlands, Engels en Somalisch waarin staat dat op geen enkele wijze is gebleken dat zij betrokken waren bij plannen voor een terroristische aanslag.
"Dat had hier ook gepast", zegt Brinkhoff. "Los van het feit of dit volgens de wet moet, is het gewoon redelijk en netjes om dit te doen. Juist als het om terrorisme gaat."
'Helaas' naar de rechter
Advocaat Boumanjal en Mohamed benadrukken dat ze nooit de intentie hebben gehad om naar de rechter te gaan. "Natuurlijk hopen we nog steeds dat het OM met een goede afwikkeling komt. Maar in onze ogen rest ons nu nog maar één ding: naar de rechter." Er zal een civielrechtelijke vordering worden ingediend en Boumanjal zal de Nationale Ombudsman vragen een gedegen onderzoek te doen naar hoe dit voorkomen had kunnen worden en hoe dit beter had kunnen gaan.
Elk jaar miljoenen euro's aan schadevergoeding
Als je onterecht hebt vastgezeten in de gevangenis kun je bij een vrijlating aanspraak maken op een schadevergoeding. Hiervoor moet je langer dan zes uur in de gevangenis hebben vastgezeten en daarbij telt de tijd tussen 0.00 en 9.00 uur niet mee.
Als je onterecht vast hebt gezeten in de cel kan je per dag 105 euro terugkrijgen.
Als je onterecht vast hebt gezeten in het huis van bewaring komt het bedrag neer op 85 euro.
Daarnaast kun je bij de rechtbank een vergoeding eisen voor materiële en immateriële schade, zoals reis- en verblijfskosten, gederfde inkomsten en kosten van een advocaat.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek bracht drie jaar geleden voor het laatst cijfers naar buiten over het aantal schadevergoedingen die werden uitgekeerd aan ex-verdachten. Toen bleek dat in 2015 bijna 17600 keer een vergoeding werd gegeven. Het gemiddelde bedrag dat de rechter dat jaar toewees lag op 1584 euro per persoon en het totaalbedrag kwam dat jaar neer op bijna 28 miljoen euro.
