Waarom straatjongens moordenaars worden

De Amsterdamse twintigers die (levens)lange celstraffen kregen óf zelf zijn doodgeschoten na het plegen van grof geweld zoals een liquidatie, zijn niet op de vingers van één hand te tellen. Zoveel levens zijn in de knop gebroken – en dat is ook op straat alom bekend. Het maakt niets uit.

Het arsenaal (héél) jonge jongens dat zich door de grote spelers uit de onderwereld laat werven om een moord te plegen, lijkt onuitputtelijk. Ze schieten in het rond met automatische wapens die ze vaak niet eens weten te hanteren, helpen door doelwitten te ‘spotten’ (observeren) of door vluchtauto’s te stelen etcetera.

Hoe kan dat toch? Dat is de vraag die ook deze week weer werd gesteld, nadat met de gewelddadige dood van advocaat Derk Wiersum een nieuw, ijzingwekkend dieptepunt was bereikt.

Een deel van het antwoord is eenvoudig. Veel jongens die, terecht of niet, het sterke gevoel hebben dat geen reguliere carrière voor ze is weggelegd – zeker geen loopbaan waarin ze makkelijk veel geld kunnen verdienen – kiezen voor de op het oog eenvoudige weg die altijd blijkt dood te lopen.

Ze willen óók die peperdure schoenen van Louboutin of aanverwante merken; óók die ‘klok’ van tienduizenden euro’s om hun pols; óók die dikke ‘waggie’ en óók een plek aan de viptafel in de club, tussen de grote jongens aan wie ze zich spiegelen.

Valse beloften

Ze zijn met mooie praatjes en valse beloften makkelijk te beïnvloeden, want hebben vaak een IQ dat niet tot de 80 reikt en komen uit veelal gebroken gezinnen zonder veel structuur, of met ouders en oudere broers die zelf ook niet vies zijn van snel zwart geld.

Toen wijlen burgemeester Eberhard van der Laan en korpschef Bernard Welten jaren geleden hun inmiddels veelbezongen Top 600 van jonge, gewelddadige criminelen op poten lieten zetten, lieten ze de Amsterdamse GGD voor het eerst (!) ook onderzoeken waarom zoveel jongeren ‘niet leken te profiteren’ van het op het oog einde­loze aantal acties en maatregelen om ze in het gareel te helpen. De gezondheidsdienst bracht in 2013 het rapport In de nesten uit, over 200 personen uit die Top 600, die gezamenlijk jaarlijks verantwoordelijk waren voor 2500 tot 3000 misdrijven met serieus gevolg voor de slachtoffers: de high impact crimes zoals overvallen, straatroven en geweldsmisdrijven. 

De conclusies waren even veelzeggend als triest.

De onderzochte jongens pleegden gemiddeld als dertienjarige al misdrijven en waren op hun veertiende in beeld bij jeugdzorg. Dat weer-hield hen er niet van met de criminaliteit door te gaan. Liefst 98 procent van de jongens gebruikte al vroeg geweld; 77 procent deed dat in groepsverband en stond te boek als ‘hardekern­jongere’; 99 procent bleek een slecht ontwikkeld geweten te hebben; 89 procent voelde weinig of geen empathie; eenzelfde percentage was zeer beïnvloedbaar; 86 procent was impulsief en kon zijn agressie niet beheersen. Gemiddeld hadden de jongens een IQ van 80.

Zwakbegaafd

Velen zijn zwakbegaafd. In 92 procent van de gezinnen waarin de ‘jongvolwassen gewelddadige veelplegers’ opgroeiden, bleken de ouders ‘pedagogisch onmachtig of onwillig’. Van de groep was 95 procent ‘sterk georiënteerd op criminaliteit en criminele leeftijdgenoten’.

Die deerniswekkende conclusies van de GGD lopen synchroon met de resultaten die psychologen en psychiaters de laatste jaren rapporteerden na onderzoek van de geestesvermogens van de hoofdverdachten in grote strafzaken tegen jonge verdachten van onderwereldmoorden.

Eén van de verdachten die recent levenslang kregen voor betrokkenheid bij verscheidene moordaanslagen in Amsterdam en omgeving, Naoufal ‘Noffel’ F., was al onderzocht na een gewelddadige overval in de Bijlmer in 2002. De psycholoog en psychiater kwalificeerden hem onder meer als asociaal, zwakbegaafd, narcistisch, snel gekrenkt en impulsief. Hij had een zwak geweten.

Hij kreeg tbs met dwangverpleging. Daar schaamde hij zich overigens niet voor, want nadat hij een decennium later weer vrij was gekomen, noemde hij zichzelf ‘Exxi Tiba’ – wat staat voor ex-tbs’er.

Hij werd in het milieu niet als paria ontvangen, maar als man van aanzien, omdat hij zonder scrupules grof geweld gebruikte of aanjoeg. Op zijn beurt zette hij weer nieuwe ‘straatsoldaten’ aan het werk, ook jonge. In het vonnis waarin hem onlangs de ultieme straf is opgelegd, noemden de rechters hem onder veel meer ‘koelbloedig en gewetenloos’.

Gelijksoortige termen bezigden rechters de laatste jaren in vele vonnissen in moordzaken.

De lijn van de Amsterdamse rechtbanken en gerechtshoven is glashelder. Twintigers en dertigers die roekeloos en meedogenloos iemands leven hebben beëindigd, worden snoeihard afgestraft. Het geweld moet nu eens stoppen, is de boodschap.

Toch, die boodschap lijkt niet aan te komen. Steeds staan nieuwe ‘hitters’ klaar, zoals de schutters in onderwereldjargon heten, om de aangewezen doelwitten ‘te laten slapen’ of ‘eraf te halen’: te liquideren.

Uit een op het oog heel normale volksbuurt als de Oostelijke Eilanden (Oostenburg, Wittenburg, Kattenburg) zijn de laatste jaren meer dan tien jongens en jonge mannen doodgeschoten of veroordeeld tot (levens)lange celstraffen voor betrokkenheid bij liquidaties. In Zuidoost is het niet beter gesteld én lijkt een nieuwe bloedige onderwereldvete ontketend waarvoor bronnen in het criminele milieu een ‘rip’ (drugsdiefstal) van honderden kilo’s cocaïne als aanleiding geven.

Tweeënhalve week geleden werd op Curaçao de pas 23-jarige Genciël ‘Genna’ Feller uit de Bijlmer vermoord. hij was daar ondergedoken nadat hij bij het huis van zijn vriendin in Almere ternauwernood een moordaanslag had overleefd. Woensdagavond volgde zijn vriend en ex-profvoetballer Kelvin Maynard, die door twee mannen op een scooter werd geliquideerd in Zuidoost.

Allebei hadden ze onlangs ineens opvallend veel geld en dure spullen. Op sociale media gaat een foto van Maynard rond waarop hij poseert met een pak bankbiljetten dat maar net in zijn hand past.

Al jaren vraagt de overheid zich af hoe het grove geweld door de jonge jongens is te stoppen. Het antwoord is lastig te geven.

De Amsterdamse recherche heeft heus een beeld van de criminelen die al langer meegaan, en in de Top 600 (plus de daaraan toegevoegde Top 400 van ‘high potentials’) zijn honderden jongens in beeld, maar steeds duiken rond moorden jongens op die niét bekend waren – domweg doordat ze in hooguit een paar jaar die bedenkelijke flitscarrière maakten in het milieu dat zij adoreren en dat de rest veracht.