De PvdA vindt nu: de sociale werkplaats moet toch open blijven

Het was misschien wel de hardste maatregel van het kabinet-Rutte II, van PvdA en VVD: de sociale werkplaatsen mochten vanaf 2015 geen nieuwe gehandicapte werknemers meer aannemen, op den duur verdwijnen ze. PvdA-staatssecretaris Jetta Klijnsma (Sociale Zaken) werd in Tweede Kamer vanaf de publieke tribune uitgejoeld, de SP noemde haar ‘ijzeren Jetta’. Dat juist de PvdA bezuinigde op de allerzwakste werknemers kwam hard aan bij de eigen achterban. De PvdA-top, met Diederik Samsom voorop, verdedigde het met hart en ziel. Het zou juist góéd zijn voor deze mensen, ze zouden eindelijk „volwaardig meedoen” in de maatschappij.

Drie jaar na de invoering van de Participatiewet, waar de aanstaande sluiting van de sociale werkvoorziening onderdeel van is, moet Tweede Kamerlid Gijs van Dijk (PvdA) toegeven dat het níét is gelukt. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) stelde vorige week vast dat zo’n 80 procent van de mensen die eerder nog in een sociale werkplaats terechtkonden, nu thuis op de bank zit met een bijstandsuitkering. Deze woensdag praat de Tweede Kamer erover. En de PvdA? Die vindt nu, zegt Gijs van Dijk: de sociale werkplaatsen moeten tóch niet dicht.

Had de PvdA dat niet eerder kunnen bedenken? Er was al heel lang voorspeld dat deze mensen het niet zomaar zouden redden. Dat is toch niks nieuws?

„Dit plan is met de beste bedoelingen bedacht. Het was crisis, we zaten in een moeilijk huwelijk met de VVD. Er was een harde deal met de werkgevers, de mensen zouden doorstromen naar gewone banen, gewoon werk: 125.000 banen waren beloofd en er kwamen beschutte werkplekken via de gemeenten. We geloofden ze niet op hun blauwe ogen, er waren boetes als ze het niet zouden doen. Maar het belangrijkste onderdeel zijn we vergeten: wie de match moest maken tussen de mensen en de baan. Er zijn nu mkb-bedrijven die zeggen: we willen mensen aannemen, maar we hebben geen flauw idee hoe dat moet. Daarom pleit ik ervoor dat we de sociale werkplaats weer als cruciale plek zien, als opstap naar werk en ook om op terug te vallen als het even niet lukt. En als verblijfplaats voor wie niet anders kan.”

De sociale werkplaatsen kunnen, als het aan de PvdA ligt, weer gewoon mensen aannemen?

„Ja, maar het moet niet de sociale werkvoorziening oude stijl worden. Het was een plek met te weinig dynamiek. Je kwam erin en je bleef erin. Het zou veel meer een tijdelijke plek moeten zijn, want de stap vanaf de bank naar gewoon werk is voor deze mensen op dit moment gewoon te groot. Je gaat sociale werkplaatsen dan op een nieuwe manier laten functioneren in plaats van ze te laten doodbloeden.”

De PvdA had dat doodbloeden dus nooit moeten bedenken.

„Mensen hebben hier dag en nacht aan gewerkt, om het te laten slagen. Het was een missie waar we heilig in geloofden. Met de gedachte: we laten die mensen niet vallen. Ik werkte toen de wet werd bedacht bij de FNV. Daar was ik ook verantwoordelijk. Ik dacht dat het wel kon lukken door die strakke afspraken. Ik reken het mezelf ook aan dat we als vakbeweging een theoretische afspraak hebben gemaakt over mensen en dat de realiteit nu veel ingewikkelder blijkt. Je kunt niet snijden in de begeleiding van deze gehandicapte mensen en denken dat het vanzelf goedkomt. In de praktijk blijkt dat mensen tussen wal en schip zijn gevallen omdat ze niet een-op-een in zo’n beloofde baan terechtkwamen. Het is wensdenken geweest. Nu moeten we eerlijk zijn. En ons verantwoordelijk voelen als mensen dreigen te vallen.”

Uit het SCP rapport blijkt dat die mensen al gevallen zíjn.

„Dan moet je ze toch oppakken? En dat is niet alleen de verantwoordelijkheid van de PvdA, maar van alle partijen.”

Hoezo? Jullie hebben deze situatie toch veroorzaakt?

„Nou, er was brede steun voor de Participatiewet. Dus ik zie het als een gedeelde verantwoordelijkheid.”

De PvdA heeft het doodbloeden van de sociale werkplaatsen met hand en tand verdedigd ondanks de kritiek. Had jullie enorme verlies bij de verkiezingen in 2017 daarmee te maken?

„Ik ben na die verkiezingen de straat op gegaan om aan mensen te vragen: waarom stemden jullie niet op de PvdA? Ik hoorde: we weten niet meer waar jullie voor staan, jullie maken ruzie en jullie bezuinigden op de thuiszorg en de sociale werkplaatsen.”

Vindt u dat er helemaal niet bezuinigd had moeten worden op de werkplaatsen?

„Die beoordeling kan ik niet maken. We leefden in een andere tijd. Op elk dossier werd zwaar bezuinigd. Ik zeg niet dat de Participatiewet is mislukt, ik zeg wel dat we nu moeten ingrijpen, anders mislukt het.”

Hadden de PvdA-bewindslieden op het ministerie van Sociale Zaken, Klijnsma en Lodewijk Asscher, dit niet veel eerder moeten zien?

„Jetta heeft van alles gedaan om bij te sturen. De PvdA heeft voortdurend haar best gedaan om de wet beter te maken. Jetta heeft er keihard voor gevochten, ze moest een moeilijk compromis uitvoeren en heeft veel shit over zich heen gekregen. Ik vind het logisch dat we nog steeds blijven nadenken of de wet beter kan.”

Zou u niet gewoon tegen kiezers moeten zeggen: we hadden dit als PvdA anders moeten doen?

„Je komt er lopende de rit achter. We nemen nu onze verantwoordelijkheid door te zeggen dat het anders moet. Ik vind het de oude PvdA om dan mensen die te goeder trouw en met veel inzet een wet hebben ingevoerd onder de bus te gooien. Dat is de PvdA waar mensen een hekel aan hebben.”