Direct naar artikelinhoud
Winstbelasting

Het pamperen van multinationals is even totaal uit de mode in Den Haag

De Nederlandse multinationals hebben het – zo lijkt het – definitief verbruid op het Binnenhof. Nadat vorig jaar het voorstel om de dividendbelasting af te schaffen al was gesneuveld, wil het kabinet nu ook de riante fiscale aftrekmogelijkheden voor deze bedrijven flink inperken. Dat betekent dat Shell, AkzoNobel, Unilever, Philips en andere multinationals vanaf 2021 meer winstbelasting gaan betalen.

Oliemaatschappij Shell bekende in mei dat ze de Nederlandse overheid al jaren te slim af zijn: feitelijk betalen zij, en een aantal andere Nederlandse Multinationals, geen cent belansting.Beeld AFP

Tot grote ontsteltenis van de Tweede Kamer bekende Shell in mei dat de Nederlandse schatkist al jaren geen cent wijzer wordt van de miljardenwinsten van het olieconcern. Nederlandse multinationals zijn formeel 25 procent vennootschapsbelasting verschuldigd over hun jaarwinst, maar kunnen in de praktijk blijkbaar zoveel aftrekposten opvoeren dat hun belastbare winst op papier tot nul wordt gereduceerd. Resultaat: ze betalen feitelijk helemaal geen belasting in Nederland.

De bekentenis van Shell was voor de Tweede Kamer aanleiding een hoorzitting te beleggen waar ook topmanagers van Akzo en Philips moesten opdraven. Die gaven (weliswaar wat omfloerster dan de Shell-top, maar toch duidelijk genoeg) vervolgens ook toe dat ze hun winsten op papier zodanig kunnen minimaliseren dat er onder de streep bitter weinig overschiet voor de Belastingdienst. Ter eigen verdediging wreven de multinationals de verontwaardigde Kamerleden onder de neus dat dit creatief boekhouden volledig legaal is, want gebaseerd op fiscale regelgeving die de Nederlandse politiek de afgelopen decennia zelf heeft opgetuigd. Als politici vinden dat multinationals te weinig belasting betalen, dan moeten ze de wet maar veranderen, hielden de bedrijven de Kamerleden voor.

Het kabinet neemt die handschoen nu op door een initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks, PvdA en SP te omarmen, bevestigen meerdere bronnen in Den Haag. Die wetswijziging maakt belastingontwijking door Nederlandse multinationals een stuk moeilijker.

Aftrekpost

Op dit moment mogen Nederlandse multinationals verliezen bij hun buitenlandse dochterbedrijven volledig in mindering brengen op hun (in Nederland belastbare) concernwinst. Nederland is daarin uniek, andere landen kennen een dergelijke ‘liquidatieverliesregeling’ niet. Deze multinationalvriendelijke aftrekpost is ooit ingevoerd om het Nederlandse vestigingsklimaat voor grote bedrijven te verbeteren.

Shell bijvoorbeeld kan de kosten van elke mislukte olie- of gasexploratie waar ook ter wereld op elk gewenst moment in Nederland van de belasting aftrekken. Die verliezen mogen multinationals oneindig op de plank laten liggen om ze dan uit de kast te trekken op het fiscaal allergunstigste moment, dus in een jaar dat ze te weinig andere aftrekposten hebben om de belastbare winst tot nul te reduceren. In dat geval kunnen ze de opgepotte verliezen van een oud mislukt project uit 2010 of 2006 alsnog opvoeren om hun winst rekenkundig helemaal weg te poetsen.

Het wetsvoorstel van de linkse oppositiepartijen maakt daar grotendeels een eind aan. Multinationals mogen na die wetswijziging alleen nog verliezen van Europese dochterbedrijven verrekenen met hun Nederlandse concernwinst. Die aftrekposten kunnen bovendien niet langer eindeloos worden uitgesteld, maar zullen voortaan na drie jaar vervallen. De Nederlandse multinationals gaan hierdoor naar schatting 250 miljoen euro meer belasting betalen. Dit extra budget wil het kabinet gebruiken voor lastenverlichting.

Uitzonderlijk

Het is vrij uitzonderlijk dat een kabinet een wetsvoorstel van de oppositie overneemt. Dat dit nu toch gebeurt, illustreert hoezeer de relatie tussen het grote bedrijfsleven en de rechtse coalitiepartijen CDA en VVD is bekoeld. Die relatie liep in oktober al een flinke kras op toen Unilever premier Rutte in zijn hemd zette. De VVD-leider heeft een jaar lang spitsroeden gelopen in de Tweede Kamer om de dividendbelasting af te kunnen schaffen, een vurige wens van Unilever (en Shell). Vervolgens kwam Unilever-topman Paul Polman zijn kant van de deal niet na: het concernhoofdkantoor verhuist toch niet van Londen naar Rotterdam.

De verhouding tussen bestuurskamer en parlement is sindsdien verder verzuurd door politieke ergernis over uitdijende topsalarissen van bestuursvoorzitters, in combinatie met stagnerende lonen op de werkvloer. En dan blijken de vlaggenschepen van het Nederlandse bedrijfsleven zich ook nog te bezondigen aan grootscheepse belastingontwijking. Het pamperen van multinationals is in Den Haag even totaal uit de mode.

De Tweede Kamer riep eind mei een aantal topbestuurders van multinationals op het matje vanwege hun gebrekkige belastingmoraal. Die lieten zich niet zonder slag of stoot wegzetten als belastingontduikers.

VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff liet in april weten dat zijn partij minder moet opkomen voor grote bedrijven en zich meer moet richten op de middenklasse.

Uitzonderlijk

Waar interessante en spraakmakende verhalen online en in de krant ophouden, gaat het Volkskrantgeluid verder. Wat is een zwart gat precies? En hoe gaat het eraan toe in tbs-klinieken? Onze verhalenmakers leggen het uit.