‘Allah verafschuwt seks tussen mensen van het eigen geslacht’

Weet Gökhan Coban zelf eigenlijk hoe kleding van ongelovigen eruitziet? „Ik, eh… zou het niet weten wat wij daar precies onder verstaan”, zegt de directeur van de koepel van islamitische basisscholen. Maar waarom staat dan in lesboeken van zijn organisatie dat moslimmeisjes beslist géén kleding van ongelovigen mogen dragen? „Kleding van ongelovigen…”, peinst Coban. „Ik zou het moeten navragen.” 

Alle scholen moeten sinds 2013 aandacht besteden aan seksuele diversiteit. Door het thema tot een ‘kerndoel’ in het onderwijs te maken wilde het kabinet de acceptatie van homoseksuelen en andere lhbt’ers vergroten. Voor scholen betekende het dat zij vanaf dat moment les moeten geven over een onderwerp dat zij daarvoor uit de weg gingen. De ‘handelingsverlegenheid’ was groot, bleek uit onderzoek.

Islamitische basisscholen worden te hulp geschoten door hun koepelvereniging: de Islamitische Schoolbesturen Organisatie (ISBO), waar 44 van de 52 islamitische basisscholen in Nederland bij zijn aangesloten. Kort nadat de lessen verplicht zijn gesteld, heeft de koepel het lesboek Help! Ik word volwassen uitgegeven. „De eerste methode seksuele vorming die volledig vanuit islamitisch perspectief is opgesteld”, volgens de ISBO-website. De methode, die uit twee aparte werkboeken voor jongens en meisjes bestaat, wordt inmiddels gebruikt op de meeste islamitische basisscholen van de ISBO. Maar als NRC en tv-programma Nieuwsuur de Inspectie van het Onderwijs vragen of ze het lesboek kent, volgt een ontwijkend antwoord. De inspecteurs zijn vergeten of zij de methode kennen, zegt de woordvoerder. „Ze hebben dat ook nergens bijgehouden.”

NRC en Nieuwsuur schaffen het boek zelf aan. Bij lezing blijkt het over veel méér te gaan dan seksuele diversiteit. Hygiëne, trouwen, overspel: alles komt voorbij. „Eén van de regels van Allah die we heel goed in onze oren moeten knopen, is dat jongens en meisjes vanaf de puberteit niet meer vrijelijk met elkaar mogen omgaan.” In hoofdstuk 2 (‘De pubertijd’) bepleit het lesboek een strikte sekse-scheiding. Jongens en meisjes moeten „bij elkaar uit de buurt” blijven. Ook mogen zij niet met elkaar alleen zijn zonder ‘mahram’ erbij: een familielid van het meisje. Dit om te „beschermen tegen de aantrekkingskracht” van de andere sekse.

Er ligt namelijk „een hele grote zonde” op de loer: zina. Hoofdstuk 6 legt uit wat dat is: seks buiten het huwelijk, oftewel „onwettige seksuele gemeenschap”. Het blijkt een breed begrip, want ook „oogcontact met een jongen (en andersom) wordt in de Islam als een vorm van zina beschouwd”. Het naar elkaar kijken kan het begin zijn van een „verboden relatie”. Wie zich schuldig maakt aan zina, wacht „een grote straf in het hiernamaals”.

Uit het lesboek Help! Ik word volwassen Eén van de regels van Allah die we heel goed in onze oren moeten knopen, is dat jongens en meisjes vanaf de puberteit niet meer vrijelijk met elkaar mogen omgaan.

Een jongen mag ook niet „flirten, lachen of grapjes maken” met een meisje, staat in De gids voor moslimjongens, een ander voorlichtingsboek dat de ISBO aanbiedt en op minstens twee scholen wordt gebruikt. „Je moet zelfs je blik neerslaan als er meisjes in de buurt zijn.”

Alles bedekken

Terug naar ‘Help! Ik word volwassen’. In hoofdstuk 4, ‘De hijaab’, lezen kinderen dat een vrouw „alles wat mooi aan haar is” moet bedekken, om te voorkomen dat een man naar haar kijkt. Vanaf het moment dat ze ongesteld wordt, mag er „niets meer van haar te zien” zijn, behalve „haar gezicht en haar handen”. Het bedekken moet gebeuren volgens specifieke regels: „de vormen verhullend”, „niet strak”, „geen make-up”, „geen parfum”, en: „geen kleding van ongelovigen”. Ook voor het gezicht zijn regels: Allah „vervloekt” vrouwen die hun wenkbrauwen epileren, vertelt het boek.

Een tekening van een volledig gesluierd meisje en van een meisje met alleen een hoofddoek en strakke kleding tonen volgens het boek hoe het wel en „niet moet”. Vervolgens moeten de kinderen op internet zoeken naar vergelijkbare plaatjes. Opdracht: „Print de plaatjes uit en maak een collage met de hele klas. Eén vel met ‘Dit is hidjaab’ en één vel met ‘Dit is geen hidjaab’. Hang de posters op in de meisjestoiletten.”

Als we de lesmethode voorleggen aan drie imams die buitenschools islamonderwijs geven aan kinderen, reageren ze verbaasd. Sommige islamitische voorschriften worden niet herkend, andere wel maar worden te dwingend overgebracht, vinden de geestelijk leiders.

Lesmateriaal over homoseksualiteit in Help! Ik word volwassen. ‘het hebben van seks met mensen van het eigen geslacht werd door Allah verafschuwd en als een grote zonde beschouwd’.

Homoseksualiteit

De aanleiding voor de lesmethode, het kerndoel ‘seksuele diversiteit’, komt ook aan bod in het boek. Maar op een andere manier dan het kabinet wellicht voor ogen stond toen het scholen verplichtte aandacht te besteden aan het thema.

Hoofdstuk 9 (‘Homoseksualiteit in de Islam’) begint met een verhaal over het volk van Loet uit Sodom. Het volk was zo ver afgedwaald dat het gedrag ging vertonen dat „nooit eerder in de geschiedenis” was voorgekomen: „het hebben van seks met mensen van het eigen geslacht”. Dit gedrag „werd door Allah verafschuwd en als een grote zonde beschouwd”, lezen de kinderen. „Voor straf verblindde Allah de mensen van het volk van Loet. Ze liepen trillend rond en probeerden steun te vinden bij de muren”. Vervolgens liet Allah Sodom „vernietigen met alle gebouwen, mensen en dieren. Hij draaide de steden ondersteboven en liet het stenen van harde klei regenen”.

Uit het lesboek Help! Ik word volwassen Allah houdt er niet van als mannen en vrouwen elkaar imiteren

Dan volgt de conclusie: „Het verbod in de Islam op het hebben van gemeenschap met iemand van hetzelfde geslacht is gebaseerd op dit verhaal.”

In een opdracht moeten de kinderen lessen trekken uit het verhaal: „Hoe dacht het volk van Loet over homoseksualiteit?” En: „Welke bestraffing kreeg het volk van Loet? Wie heeft deze straf bepaald?”

Lesmateriaal over transgenders in Help! Ik word volwassen. ‘Allah heeft de vrouwen die op mannen proberen te lijken vervloekt. Allah heeft de mannen die op vrouwen proberen te lijken vervloekt’.

Ook transgenders staan vermeld in het boek. Onder het kopje ‘mannen en vrouwen zijn niet hetzelfde’ lezen kinderen: „Allah heeft de vrouwen die op mannen proberen te lijken vervloekt. Allah heeft de mannen die op vrouwen proberen te lijken vervloekt.” Het gaat verder: „In de Islam is het niet toegestaan dat iemand zich laat ombouwen tot het andere geslacht. Wij moeten accepteren dat Allah ons op een bepaalde manier geschapen heeft, hoe moeilijk dat voor sommige mensen misschien ook kan zijn.”

En als afsluiting van het hoofdstuk een werkopdracht: „Allah houdt er niet van als mannen en vrouwen elkaar imiteren. Schrijf onder elkaar vijf dingen die typisch voor vrouwen zijn en vijf dingen die typisch voor mannen zijn.”

Grenzen niet overschreden

Strikte gedragsnormen komen niet alleen voor op islamitische basisscholen. In 2011 kwam de lesmethode Wonderlijk Gemaakt in opspraak, die in het reformatorische onderwijs wordt gebruikt voor lessen over sekualiteit. Er stond in dat het verstandig is geen gehoor te geven aan homosekuele gevoelens, die bij velen „gelukkig” gewoon weer overgaan. Na kritiek werd de methode aangepast.

Lees ook In de koranschool leren kinderen dat Nederland niet hun land is

Hoe ver mogen bijzondere scholen gaan in hun lesmethoden? De Onderwijsinspectie ziet geen reden tot ingrijpen, reageert een woordvoerder nadat NRC en Nieuwsuur de teksten uit het boek voorleggen. „Je mag uitdragen dat homoseksualiteit vanuit jouw levensovertuiging niet mag, als je maar óók kennis overdraagt dat anderen daar anders tegenaan kijken en dat je daarmee moet samenleven.” De inspectie heeft niet de indruk dat hier „wettelijke grenzen worden overschreden”. Zolang lesmethoden niet in strijd zijn met de „basiswaarden van de democratische rechtsstaat” is er geen mandaat om op te treden. Wat die ‘basiswaarden’ inhouden? „Verdraagzaamheid, bevorderen van begrip voor andere mensen, het niet aanzetten tot discriminatie enz.”, mailt de woordvoerder.

„De lesmethode staat juist haaks op die basiswaarden”, zegt hoogleraar pedagogiek Micha de Winter van de Universiteit Utrecht die het boek ook heeft bekeken. Door te benadrukken dat homoseksualiteit verboden is, dat Allah dit verafschuwt en zelfs met geweld bestraft, geef je kinderen de boodschap mee dat homo’s minderwaardig zijn, zegt de hoogleraar. „Daarmee bevorder je zeker geen verdraagzaamheid of begrip voor andere mensen.”

Lees ook hoe imams reageren

De Winter zegt dat de lesmethode óók haaks staat op ‘goed burgerschap’, een ander verplicht onderwijsdoel. „Een belangrijk aspect van burgerschapsonderwijs is dat kinderen leren om kritisch na te denken en zelf keuzes te maken. In dit lesboek wordt heel duidelijk voorgeschreven hoe je moet leven en hoe niet. Dat verhoudt zich niet met de westerse manier van samenleven, waarin mensen een grote mate van vrijheid hebben om te kiezen hoe zij willen leven.” 

Gewilde boeken

Hoe kijkt basisscholenkoepel ISBO naar de kritiek op haar lesmethoden? Op het hoofdkantoor van de koepel langs een provinciale weg in Apeldoorn spreken we directeur Gökhan Coban. Zijn beleidsmedewerker Asma Claassen, auteur van Help! Ik word volwassen, serveert dadels en gezegend water uit Mekka.

Uit zichzelf begint Coban te vertellen over de „goede methode” die de ISBO heeft ontwikkeld voor seksuele diversiteit. Daarin worden actuele thema’s „openhartig” besproken, zegt de directeur, „en dat is ook de reden waarom onze boeken heel erg gewild zijn bij de islamitische gemeenschap en de scholen.” 

In een van de boeken staat dat jongens en meisjes niet vrij met elkaar mogen omgaan, niet flirten, lachen of grapjes maken. Op welke manier moeten kinderen dan samen huiswerk maken?

„Het gaat om de intentie, hoe jongens en meisjes in de puberende leeftijd met elkaar omgaan. We zullen niet als ISBO zeggen: kinderen mogen niet samen spelen.”

Er staat ook: ‘je moet zelfs je blik neerslaan als er meisjes in de buurt zijn’. Hoe kan je spelen als je niet naar elkaar mag kijken?

„Je mag natuurlijk wel met elkaar spelen, maar daarom heb ik het over de intenties. Dus als je met bepaalde intenties dit doet dan is de islam daar heel duidelijk in.”

Maar ze mogen dus wel naar elkaar kijken?

„Waarom zouden ze niet naar elkaar mogen kijken?”

Omdat in het boek staat dat dat niet mag.

„Het gaat om de intenties!”

U leert kinderen dat homoseksualiteit verboden is en dat Allah dit verafschuwt.

„We leggen uit wat de islam zegt over homoseksualiteit. Maar we leggen óók uitgebreid uit dat je geen geweld mag gebruiken tegen homo’s. En daar hoor ik u niet over!”

basisscholenkoepel ISBO (Islamitische Schoolbesturen Organisatie)Gökhan Coban We leggen uit wat de islam zegt over homoseksualiteit. Maar we leggen óók uitgebreid uit dat je geen geweld mag gebruiken tegen homo’s

Stel dat een leerling homo is. Wat moet een docent dan tegen hem zeggen?

„Nou eh.. ja wat moeten we doen… we leggen gewoon uit wat het geloof, ons geloof, vertelt over homoseksualiteit.”

Dat het niet mag?

„We leggen dat uit maar we leggen het niet op. Dus uiteindelijk zijn het het kind en zijn omgeving die daarover moeten beslissen. Ik ben niet degene die erover gaat.”

Denkt u dat een kind zich dan wel vrij voelt om te zijn wie hij wil?

„We leggen uit wat het geloof zegt over homoseksualiteit. Daar ben ik gewoon openhartig in: dat kan niet in de islam en dat gebeurt ook niet bij andere godsdiensten. Dat leggen we uit en daarmee is onze taak als onderwijzers en voorlichters klaar.”

Kinderen moeten in de toiletten posters ophangen van hoe meisjes er correct en niet-correct uitzien. Past dat wel bij een veilige, open omgeving voor kinderen?

„Nou, ik denk dat deze opdracht vooral tot doel heeft te leren hoe je je als moslim moet kleden. Er zijn kledingvoorschriften binnen de islam. Dus dit soort opdrachten zorgen ervoor dat je je bewust wordt van hoe je je kleedt.”

Asma Claassen die verderop in de kamer zit, veert op. De posteropdracht, zegt ze, is geschrapt in de nieuwste druk van het boek, die net van de drukker komt.

Waarom is de passage geschrapt?

Coban: „We hebben die opdracht eruit gehaald omdat we die misschien ook niet gepast vonden. Tegelijkertijd blijf ik erbij dat wij als onderwijzers moeten uitleggen wat ons geloof verlangt van onze kinderen, van alle moslims.” 

Een paar dagen na het interview belt Coban. Hij heeft nog eens nagedacht en vindt dat sommige passages uit het boek „mogelijk anders kunnen worden geïnterpreteerd” dan bedoeld. Daarom heeft de ISBO direct een nieuwe lerarenhandleiding opgesteld en verstuurd naar alle scholen, waarin de besproken passages extra uitleg krijgen. Er wordt benadrukt dat de kledingvoorschriften „adviezen” betreffen en geen dwang.

Met kleding van „ongelovigen” wordt bedoeld: „iemand die geen moslim is, zonder dat er verder een oordeel is over (…) ongelovigen”.

Bij het hoofdstuk homoseksualiteit staat dat „voor sommige lezers” deze passage „hard” kan „overkomen”. Daarom moeten docenten „voldoende aandacht” besteden aan de opdracht waarin kinderen leren dat de „islam geweld tegen homo’s afkeurt”.

Tenslotte staat er nog dat als een kind „met gevoelens van homoseksualiteit” worstelt, „dergelijke gevoelens op zich niet haram” zijn „omdat je die niet in de hand hebt”.

Brief Godsdienstleraren by NRC on Scribd

Delen Mail de redactie