Direct naar artikelinhoud
Opinie

‘Boris Johnson is de juiste man op de juiste plaats’

De harde strategie van Boris Johnson lijkt de enige manier om de EU te bewegen actief mee te denken over een aanvaardbare uittredingsovereenkomst. Dat betoogt Maurits Bredius in dit opiniestuk.

Boris Johnson dwong het parlement om in één week kleur te bekennen.Beeld AFP

De afgelopen dagen buitelden opiniemakers over elkaar heen om Boris Johnson te bekritiseren als een zwakke en incapabele premier. Johnson leed immers twee pijnlijke nederlagen in het Britse parlement – hij werd per wet gedwongen om uitstel voor Brexit aan te vragen en vond geen meerderheid om vervroegde verkiezingen uit te schrijven. Daarnaast royeerde hij 21 rebelse partijleden uit de Conservatieve Partij, waaronder de kleinzoon van zijn idool Winston Churchill.

Tot overmaat van ramp stapten zijn eigen broer Jo en minister Amber Rudd op uit zijn regering uit onvrede met zijn harde lijn. Boris’ lot als “slechtste premier ooit” lijkt nu definitief te zijn bezegeld. Toch is hij momenteel de juiste man op de juiste plaats – sterker nog: de Britten hebben hem hard nodig.

Drie jaar geleden koos de meerderheid van het Britse volk voor uittreding uit de Europese Unie. Hoewel niemand wist hoe Brexit er precies uit moest komen te zien, waren de grote leiders duidelijk: zeggenschap over het nationale migratiebeleid, soevereiniteit op het gebied van wetgeving en rechtspraak en de mogelijkheid om onafhankelijk vrijhandelsverdragen met de rest van de wereld te sluiten.

Gevloekt

De implementatie van deze volkswens bleek complexer dan gedacht, maar de Britse politiek mag zich daardoor niet onttrekken aan haar plicht om Brexit te verwezenlijken – het liefst met een deal, maar als het moet zonder. Zo sprak de democratie.

Hoewel Theresa May deze visie tijdens haar ­onderhandelingen met de EU lang leek te ­delen, bleek zij uiteindelijk ongeschikt om de Britse uittreding in goede banen te leiden. Haar dreigement dat “geen deal beter was dan een slechte deal” werd immers nooit serieus genomen in Brussel.

Het resultaat? Een volstrekt onaanvaardbare uittredingsovereenkomst met een ‘backstop’- clausule, die Noord-Ierland voor onbeperkte tijd binnen de EU zou houden en een harde grens in de Ierse Zee zou betekenen. Zelden werd er zo gevloekt in de Anglicaanse Kerk en het plan werd tot drie maal toe afgestemd.

Door de voortdurende besluiteloosheid van de Britse politiek en het ontbreken van een reële dreiging van een no-deal-Brexit, heeft de EU geen prikkel om een actieve houding aan te nemen. Johnsons harde Brexit strategie lijkt de enige manier om deze prikkel te forceren en de EU te bewegen actief mee te denken over een alternatief voor de backstopclausule. Tegelijkertijd dwingt hij met zijn ramkoers het Britse parlement om eindelijk een duidelijke positie in te nemen.

Door zijn land in alle ernst voor te bereiden op een no-dealuitkomst, speelt Johnson slim in op de wens van de EU om toch nog tot iets van een overeenkomst te komen. Het is daarom niet ­ondenkbaar dat EU-leiders zich op de top op 17 oktober enigszins inschikkelijk tonen.

Pressurecooker

Het zou nét genoeg kunnen zijn om tot een overeenkomst te komen die ook op goedkeuring van het Britse parlement kan rekenen. Toegegeven, de kans hierop is niet erg groot, maar wat is het ­alternatief?

Johnsons harde lijn zorgde er ook voor dat de Britten antwoord kregen op deze vraag. Door het parlement maar geringe tijd te geven om over Brexit te debatteren als gevolg van de aanstaande opschorting van het parlement, stopte hij de Britse politiek als het ware in een pressurecooker.

Na drie jaar van besluiteloosheid en uitzichtloos uitstel, werden parlementariërs in één week gedwongen om kleur te bekennen. De meerderheid van hen blijkt een no deal uitkomst onder geen beding te accepteren.

Zelfs niet, zo bleek, als de Britten Johnson in een vervroegde verkiezing op 14 oktober zouden steunen. Daarom besloot de oppositie om vervroegde verkiezingen pas goed te keuren als het te laat zou zijn voor Johnson om het Verenigd Koninkrijk zonder akkoord uit de EU te leiden. Met dit standpunt geeft de oppositie blijk van weinig vertrouwen in de wijsheid van het Britse volk. Maar nog belangrijker, zij geeft hiermee aan dat zij de onderhandelingen het liefst hervat ziet worden op de tamme wijze van Theresa May. Dit zou leiden tot meer uitstel zonder enig uitzicht op een acceptabele uittredingsovereenkomst. Het heeft er dan ook alle schijn van dat de oppositie haar pijlen helemaal niet meer op Brexit gericht heeft, maar het Verenigd Koninkrijk het liefste binnen de EU ziet blijven.

Eenieder die nog enige hoop koestert op een verbeterde deal en die vindt dat, indien dit niet lukt, Brexit alsnog moet plaatsvinden om het referendumresultaat van 2016 te respecteren, kan niet anders dan hopen dat Johnson tóch nog een manier vindt om zijn strategie voort te zetten.

Maurits Bredius