Geen vervroegde verkiezingen en zesde nederlaag in zes dagen voor Johnson: wat gebeurt er nu?

Johnson had 434 medestanders nodig om nieuwe verkiezingen uit te schrijven, maar dat haalde hij niet. Het is de zesde motie in zes dagen die de Britse premier verliest. “Johnson heeft elke stemming in het Lagerhuis verloren sinds hij premier werd", zegt parlementslid Ian Blackford van de Scottish Nationalist Party, die voorspelt dat de premier bij de volgende verkiezingen “weggevaagd zal worden uit de regering". 

Eerder op de dag spraken de oppositiepartijen formeel al af tegen Johnsons oproep om vervroegde verkiezingen te stemmen. Zolang er geen absolute duidelijkheid is over uitstel of niet, wilden Labour en co niet meer risico nemen dan nodig is om het parlement te ontbinden. “Ik ben niet bereid om te riskeren dat we de ramp van een uitstap zonder akkoord over onszelf, onze gemeenschappen, onze jobs, onze diensten of zelfs onze rechten uitroepen”, klonk het fel bij Labourleider Jeremy Corbyn tijdens het debat 's avonds. “Een uitstap zonder akkoord betekent een rafelige breuk... Dat zou een hele nieuwe periode van verwarring en vertraging in gang zetten. Maar dan in combinatie met stijgende werkloosheid, verdere de-industrialisering en zich verdiepende armoede overal in dit land.”

Johnson heeft gezworen dat het Verenigd Koninkrijk op 31 oktober uit de EU stapt, ook als er geen akkoord met Brussel is. De Conservatieve premier liet al optekenen “dat hij nog liever dood in een gracht ligt” dan in Brussel nieuw uitstel te moeten vragen en beschuldigde de oppositie ervan “de wil van het volk” te dwarsbomen. “Ik zal naar die cruciale EU-top op 17 oktober gaan en zal in het nationale belang streven naar een akkoord, ongeacht hoe veel middelen het parlement ook verzint om mijn handen te binden”, zei Johnson nadat hij de stemming had verloren. “Deze regering zal doorgaan met het bereiken van een brexitdeal en zal zich ondertussen voorbereiden op het verlaten van de EU zonder een akkoord.”

Een wet om een uitstap zonder akkoord te voorkomen werd eerder op de dag echter nog formeel bekrachtigd door koningin Elizabeth. 

Om toch aan zijn wettelijke verplichting te voldoen om de EU om nieuw uitstel te vragen, zou de Britse regering in het geheim aan een slinks plan werken waarbij de premier enerzijds voldoet aan de wet die hem verplicht uitstel voor de brexit te vragen, maar tegelijkertijd ook zijn belofte nakomt om niét om uitstel te vragen. Hoe Johnson dat wil doen? Met twee verschillende brieven, aldus de brexit-gezinde krant The Telegraph die het plan lekte. 

Met het nieuwe plan zouden Johnson en zijn naaste adviseurs willen proberen toch aan beide tegenstellingen te voldoen. Johnson zou daarbij eerst een officiële brief sturen aan Europees president Donald Tusk met de vraag om uitstel te verlenen voor de brexit, zoals dat ook in de wet is vastgesteld. 

Maar tegelijkertijd zou de premier dus een andere, persoonlijkere, brief willen sturen, waarin hij exact het omgekeerde vraagt: wij willen helemaal geen uitstel, daar is geen reden voor, u hoeft het ons niet te geven. Daarmee zou de premier dan zijn belofte houden. Zoals een bron in Downing Street 10 het zegt: “We willen elk uitstel saboteren. De wet is enkel van toepassing als we uitstel krijgen. Eens ze in Europa ons plan doorhebben, zullen ze ons geen uitstel geven.”

Of de truc zal werken, is een open vraag. Afgelopen weekend liet onder andere Frankrijk wel verstaan al niet echt open te staan voor nog maar eens uitstel. Mogelijk krijgt Johnson daarmee dus hulp uit het buitenland. 

Tegelijkertijd zal de truc wellicht meteen voer zijn voor het Britse Hooggerechtshof. Volgens voormalig minister van Justitie David Gauke, een van de rebellen die vorige week uit de Conservatieve partij is gezet omdat hij tegen Johnson inging, zegt dat de wet die de premier verplicht uitstel te vragen, “redelijk waterdicht” is. Ook voormalig rechter aan het Hooggerechtshof Lord Sumption spreekt tegen dat Johnsons truc zou werken.

Afgelopen weekend circuleerde nog het scenario dat Johnson bereid zou zijn de wet te overtreden - en zelfs een gevangenisstraf te riskeren - om zijn belofte maar niet te moeten breken. 

Er vonden gisterenavond verschillende stemmingen plaats. Eerst werd er gestemd over de openbaarmaking van alle documenten rond ‘Operatie Yellowhammer’, de reeks maatregelen waarmee de regering een no-deal brexit wil opvangen. De motie kwam er nipt door: alle documenten zullen dus binnenkort gepubliceerd moeten worden. Ook de interne communicatie tussen regeringsmedewerkers over het omstreden besluit van premier Johnson om het parlement te schorsen, wil het Lagerhuis inzien. Het betekent de vijfde grote nederlaag voor premier Johnson in korte tijd, het later op de avond verliezen van de tweede stemming over vervroegde verkiezingen is de zesde.

Op vraag van Dominic Grieve, een parlementslid dat samen met twintig andere Tories door Johnson uit de Conservatieve Partij is gezet, keurden de parlementsleden eerder op de avond wel nog een motie goed waarin medewerkers van Johnsons kabinet gevraagd worden inzage te geven in hun onderlinge communicatie. Tegen woensdagavond moeten Dominic Cummings en zijn collega’s voorleggen hoe ze de schorsing van het parlement hebben voorbereid. Ook de documenten die ze opmaakten ter voorbereiding van een ‘no deal’ moeten ze overmaken. Downing Street 10 is echter niet geneigd in te gaan op de eis van het parlement.

Officieel is de schorsing bedoeld om de regering ruimte te geven om een beleidsverklaring voor te bereiden die op 14 oktober door de koningin zal voorgelezen worden. Maar de parlementsleden, die de motie van Grieve met 311 tegen 302 stemmen goedkeurden, zijn ervan overtuigd dat de regering hen de tijd wilde ontnemen om een ‘no deal’ onmogelijk te maken. De documenten zouden volgens hen dan ook bewijzen dat de regering het parlement, het publiek en zelfs de koningin voorgelogen heeft.

De tijdelijke opschorting van het parlement tot 14 oktober is uiteindelijk rond twee uur 's nachts in voege gegaan. Dat ging gepaard met veel ceremonieel, maar ook met protest en zelfs gezang: zo zetten Schotse en Welshe parlementsleden na het ingaan van de schorsing tot verbijstering van de Tories respectievelijk enkele Schotse en socialistische liederen in.

Bij het verlaten van de zaal werden Conservatieve parlementariërs uitgejouwd door de oppositie, die ‘shame on you’ (‘schaam u’, red.) scandeerde, vervolgens in het halflege parlement bleef zitten en bordjes met ‘Silenced’ (‘het zwijgen opgelegd’, red.) omhoog hield. Ook op de stoel van Speaker John Bercow, die eerder op de avond zijn vertrek aankondigde, werd zo'n bordje geplaatst. Bercow blijft nog tot 31 oktober aan.

Duidelijk is dat veel parlementsleden het niet eens zijn met de gang van zaken. Parlementslid Caroline Lucas van de Green Party zegt dat de gebeurtenissen duidelijk hebben aangetoond dat het politieke systeem kapot is. “Het is verkeerd dat een premier het parlement kan opschorten als iets wat hem niet uitkomt, gewoon om controle te vermijden. Het is verkeerd dat hij op een cynische manier kan proberen voorstellen voor een algemene verkiezing te gebruiken als een manier om ons uit de EU te laten crashen (...)”

Hoe de oppositiepartijen Johnson nu nog willen aanzetten uitstel te vragen, is onduidelijk. De opschorting of ‘prorogation' impliceert wel dat een volgende (derde) stemming over vervroegde verkiezingen pas half oktober kan plaatsvinden. Daarmee lijkt de deur definitief dichtgeslagen voor verkiezingen vóór 31 oktober, de dag waarop het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie zou moeten verlaten. 

Bekijk ook: Brits parlement tot 14 oktober opgeschort