Dit jaar al meer dode dieren door stalbranden dan in heel 2018

Volgens tellingen van Wakker Dier kwamen dit jaar al 176.000 kippen, varkens en runderen om het leven bij dertien branden. De aantallen liggen daarmee ruim boven de 122.000 dieren die volgens cijfers van brandweer en verzekeraars vorig jaar bij 31 branden het leven lieten. 

Afgelopen week alleen deden zich al twee stalbranden voor. In Streefkerk brandde donderdag een varkensstal af, waarbij slechts elf van de 1500 varkens het vuur overleefden. De nacht daarvoor verging een kippenschuur te Nijkerk, waarbij 16.000 kippen verbrandden. Een week eerder kwamen in het Friese Niawier 44.000 leghennen om. 

Het Verbond van Verzekeraars maant de boeren meer te doen. De belangenclub wijst erop dat het aantal verzekeraars dat stallen wil verzekeren, afneemt. ,,Dat is een duidelijk signaal naar de boeren”, zegt woordvoerder Oscar van Elferen. ,,Als verzekeringskosten te hoog zijn, dan zullen verzekeraars dat niet meer of alleen tegen veel hogere premies doen.”

Toch zijn er wel degelijk zaken verbeterd, stellen de boeren zelf. Ze wijzen op het Actieplan Stalbranden 2012-2016, waarvoor LTO Nederland, Dierenbescherming, brandweer, verzekeraars en de overheid de handen ineen sloegen. Dat leidde de afgelopen tijd tot strengere eisen voor nieuwe stallen. De technische ruimte van een stal moet minimaal zestig minuten brandwerend zijn. Het dak dient verder extra geïsoleerd te worden.

Daarnaast licht een erkende keurder momenteel de elektra in alle 50.000 bestaande stallen door. Toch lijkt dit alles mager, zeker zolang het kabinet de strengere eisen niet verplicht stelt voor bestaande stallen. Volgens minister Schouten jagen de eisen boeren alleen maar op kosten. Ook verplichte sprinklers bieden geen soelaas, omdat die wel de brandschade beperken, maar niet zouden leiden tot minder dode dieren.

LTO Nederland stelt wel degelijk open te staan voor actie en wijst op het nieuwe Actieplan Stalbranden 2018-2022. ,,Maatregelen moeten echter werkelijk bijdragen aan de brandveiligheid en leiden tot minder dode dieren”, zegt Alfred Jansen, bestuurder van LTO en voorzitter van de commissie die het Actieplan Stalbranden 2018-2022 uitvoert. 

De aanwezigheid van meer bluswater en betere vluchtroutes helpen bijvoorbeeld niet per se, stelt hij. ,,Veel brandweerkorpsen hebben zelf al waterwagens waarmee ze het eerste half uur kunnen blussen. En een dier laten vluchten is niet gemakkelijk. Ze hebben geen vluchtinstinct, een varken loopt vaak zijn hok niet uit.” Wel ziet LTO soelaas in het brandwerend maken van de technische ruimte in stallen, iets wat van het kabinet dus niet hoeft. ,,Wij kijken nu of we dat komende jaren toch kunnen invoeren. Want het is bewezen dat dit helpt.” 

_{Tekst gaat verder na de foto}

Jansen van LTO Nederland pleit voor nuance in de hoog oplopende discussie over de stalbranden. ,,De eerste helft van 2019 ging het eigenlijk heel goed, en dan hoor je er meteen weinig over. Nu zijn er enkele branden kort na elkaar.” 

Hij noemt de focus op het aantal omgekomen dieren gevaarlijk. ,,De brand in het Groningse Kiel-Windeweer van juli, waarbij 100.000 kippen omkwamen, blijkt aangestoken. Dan komt het aantal al veel lager uit. Bij boeren heerst de angst dat brandstichting door actievoerders wordt ingezet om de discussie te beïnvloeden.”

De Dierenbescherming toont begrip voor de boeren. Volgens de belangenclub moet het kabinet met geld over de brug komen, zodat boeren hun stallen brandveiliger kunnen maken of die kunnen verkleinen. ,,Boeren zitten ook maar gevangen in een systeem, waarin ze moeten produceren voor een maatschappij die hun producten alleen tegen de allerlaagste prijzen wil afnemen”, zegt woordvoerder Nagtegaal. ,,Hun marges zijn laag en de regeldruk is groot.”

Probleem is dat de kans dat een individuele boer slachtoffer wordt van een brand klein blijft, ondanks het hoge aantal dode dieren. Tussen 2014 en 2017 werden jaarlijks 30 van de 24.000 boerenbedrijven met koeien, varkens of pluimvee getroffen, blijkt uit een recent rapport van het Economisch Instituut van de Bouw. Een kans van 1 op 1.000, even hoog als het risico op een woningbrand. Gemiddeld kwamen daar 150.000 dieren bij om, vooral kippen en varkens. Doordat stallen steeds groter worden, loopt het aantal dode dieren echter op.

SP-kamerlid Frank Futselaar wil dat boeren verplicht moderne brandmelders moeten installeren, net als het brandwerend maken van technische ruimtes in stallen. ,,Ook vind ik dat de brandweer in ieder geval de oudste stallen moet controleren op brandveiligheid, want oudere stallen hebben vaker een groter risico.”

Jaco Geurts van regeringspartij CDA ziet ook wel wat in moderne brandmelders. ,,In het laatste debat over stalbranden is een motie van mij aangenomen die minister Schouten opdraagt in kaart te brengen welke snelle detectiesystemen rondom brand mogelijk zijn in technische ruimten van veehouderijbedrijven. Ze moet bij de komende begroting daarnaast komen met voorstellen hoe we boeren hierbij gaan ondersteunen.”