Wat betekent de Europese toestemming voor Lelystad Airport en Overijssel?

Als Lelystad Airport de landingsbaan mag openen, komen de startende en landende vliegtuigen op relatief lage hoogte over Overijssel. Er wordt dan een toename van geluidshinder verwacht en daarnaast krijgen de inwoners van Overijssel te maken met een extra uitstoot van (ultra)fijnstof, wat gevolgen kan hebben voor de gezondheid van mens en dier en ook nadelig is voor natuurontwikkeling. In Overijssel, maar ook in Gelderland, Friesland en delen van Flevoland zijn actiegroepen opgericht tegen de opening van Lelystad Airport.

Het is sinds 2008 al de vierde keer dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de Europese Commissie om toestemming vraagt om vluchten van Schiphol naar Lelystad te verplaatsen. Volgens het ministerie is een zogenoemde verkeersverdelingsregel (VVR) nodig omdat Schiphol tegen de grenzen van de groei aan loopt.

Tot nu toe was de EC steeds kritisch op de VVR, omdat daarmee op Lelystad Airport alleen ruimte werd gegeven aan maatschappijen die hun plek op Schiphol zouden opgeven.  Daarmee zouden andere vliegmaatschappijen worden uitgesloten en dat is tegen de regels van de vrije markt-economie. Met het laatste VVR-voorstel is de Europese Commissie nu wel akkoord gegaan.

Minister Van Nieuwenhuizen reageert behoedzaam op de Europese goedkeuring. "Het zou fantastisch zijn, maar ik ga geen eieren verkopen voordat ik een kip heb."  Wat betekent het akkoord uit Brussel voor de openstelling van het poldervliegveld?

Het akkoord uit Brussel lijkt positief nieuws voor het vliegveld in Flevoland. Dat is het op zich ook, maar het akkoord betekent niet dat het vliegveld snel open kan, want het besluit van de Europese Commissie is een concept-besluit. Hiertegen is nog bezwaar en beroep mogelijk. 

Omdat de nieuwe verhuisregeling voorrang geeft aan maatschappijen die nu nog op Schiphol zijn gevestigd, is de verwachting dat sommige andere luchtvaartmaatschappijen bezwaar zullen aantekenen bij de EC. Want er is in deze regeling geen gelijkwaardige behandeling voor alle maatschappijen en dat kan als discriminerend worden opgevat. Mogelijk dient een aantal van hen zelfs een claim in vanwege de te verwachten schade die dit besluit veroorzaakt. Hoewel het definitieve besluit eind september wordt verwacht, staat het akkoord dus nog niet onomstotelijk vast.

Het concept-besluit gaat ervan uit dat de luchtvaartmaatschappijen vrijwillig vanaf Schiphol zullen verhuizen. De minister mag niemand dwingen om voortaan vanaf Lelystad Airport te gaan vliegen. TUI en Easyjet hebben eerder al aangegeven dat ze (voorlopig) geen interesse hebben in een verhuizing. Schiphol wordt gezien als een A-lokatie en maatschappijen zouden hun plek niet zomaar willen inwisselen voor een plek op een zogenaamde B-lokatie.

Transavia is wel voornemens haar vluchten vanaf Lelystad te laten plaatsvinden. Deze maatschappij zal dat ook meteen doen als die mogelijkheid er is. Daarmee wordt ruimte geboden aan concerngenoot KLM, die daardoor het aantal intercontinentale vluchten kan uitbreiden. 

Ook vakantie-vliegmaatschappij Corendon zegt geïnteresseerd te zijn om te gaan vliegen vanuit Flevoland. Maar tegelijkertijd zegt Corendon-baas Steven van der Heijden dat hij zijn plek op Schiphol niet wil afstaan. En dat is een harde voorwaarde om van Lelystad gebruik te kunnen maken.

Niet alle luchtvaartmaatschappijen staan dus te trappelen om naar Lelystad te gaan. Omdat de Europese Commissie niet wil dat maatschappijen worden gedwongen te verhuizen, kan het gebeuren dat Lelystad onvoldoende vluchten te verwerken krijgt. In dat geval kunnen nieuwe maatschappijen zich aanmelden. Maar dan ontstaat de situatie dat Lelystad Airport autonoom, dus zelfstandig en los van Schiphol kan groeien. 

De Tweede Kamer is unaniem fel tegen een autonome groei van het vliegveld. Al vanaf het begin van de discussie heeft de Kamer gezegd alleen in te stemmen met Lelystad als overloophaven voor Schiphol. Er is volgens de Kamerleden geen behoefte aan een nieuwe zelfstandige luchthaven zoals Eindhoven Airport. 

De EC zegt in haar concept-besluit dat de situatie na drie jaar geëvalueerd moet worden. Dit betekent dat luchtvaartmaatschappijen niet direct 100 procent zeker kunnen zijn van hun plek op het poldervliegveld. Te verwachten is dat de maatschappijen alleen naar Lelystad willen verhuizen als ze er helemaal zeker van zijn dat Lelystad open gaat en open blijft. Want anders heeft het opgeven van een plek op Schiphol geen zin en benadelen de maatschappijen zichzelf op langere termijn.

Het concept-besluit stelt dat er geen beperkingen mogen worden gesteld aan het aantal en soort vliegbestemmingen. Dat betekent dat er vanaf Lelystad dus verder gevlogen moet kunnen worden dan alleen naar de vakantiebestemmingen rond de Middellandse Zee. Vluchten naar bijvoorbeeld Mexico of India mogen niet geweigerd worden. Maar dergelijke bestemmingen worden meestal gevlogen met toestellen die groter zijn dan de vliegtuigen die de minister steeds heeft genoemd. 

Datzelfde geldt voor het vervoer van vracht. De Europese Commissie zegt in haar concept-besluit dat alle handelsverkeer moet zijn toegestaan en heeft vrachtverkeer dus niet verboden. Vaak wordt vracht vervoerd onderin de laadruimte van grotere passagiersvliegtuigen. Vrachtvervoer kan ook met speciale vrachtvliegtuigen. Die zijn groter en zwaarder dan de toestellen die volgens de minister zullen gaan vliegen op Lelystad Airport. Vrachtvliegtuigen zijn soms ook ouder, zij geven daardoor aanmerkelijk meer geluidshinder en zijn vervuilender dan de modernere en kleinere passagiersvliegtuigen. 

Als door dit concept-besluit op Lelystad Airport ook toestellen moeten worden toegelaten die groter en zwaarder zijn en dus meer geluid en uitstoot produceren, dan zou de minister een groot deel van het voorwerk overnieuw moeten doen. Want de huidige onderzoeken en milieu effect rapportages zijn niet uitgegaan van zware, lawaaiige en vervuilende vliegtuigen. En dan kan het zijn dat het vliegveld opnieuw niet binnen de regels past.

Volgens de studies die jaren geleden zijn gedaan naar de verwachte milieuschade van Lelystad Airport, zouden er geen aanmerkelijke nadelen te verwachten zijn van het nieuwe vliegveld. De minister kon dus volstaan met een simpele milieumelding, een milieuvergunning was niet nodig. 
Maar sinds de uitspraak van de Raad van State in mei jongstleden, dat alle extra uitstoot van stikstof voortaan vooraf aantoonbaar moet worden gemaakt, geldt die milieumelding niet meer.

Minister Van Nieuwenhuizen zal dus een vergunning moeten aanvragen voordat het vliegveld kan worden geopend. Zoals bij vele andere grote infrastructurele projecten in Nederland, is dat geen makkelijke opgave. 

In een brief aan de Tweede Kamer eerder deze week, liet Cora van Nieuwenhuizen weten dat er momenteel een onderzoek loopt naar de gevolgen van deze stikstof-uitspraak. De minister verwacht dat er eind dit jaar meer duidelijkheid is, over hoe dit probleem ten aanzien van Lelystad Airport moet worden aangepakt.

Daarna zal het veel tijd kosten om zo'n milieuvergunning rond te krijgen. Experts denken dan niet in maanden maar eerder in jaren. Zonder vergunning kan Lelystad Airport niet open, geen enkele rechter zal dat nu nog willen toestaan.

Diverse organisaties hebben nu al aangekondigd gerechtelijke procedures op te starten, als blijkt dat de minister niet volgens de regels handelt. Het gaat dan onder meer om de vereniging Natuurmonumenten en Natuur & Milieu Overijssel, maar ook om actiegroepen als HoogOverijssel en de stichting Red de Veluwe.

Het ziet er dus niet naar uit dat het akkoord van de Europese Commissie betekent, dat er binnenkort vakantievliegtuigen laag over Overijssel zullen komen.  Daarvoor zijn er nog teveel hordes die de minister eerst zal moeten nemen. 
Lelystad Airport gaat daarom naar verwachting de komende drie jaar nog niet open.