Het gevaar van de toetsenbordterroristen

In tijden waarin geweld de norm is geworden, doet liefde soms pijn. Dat stelde Sylvana Simons deze week in Amsterdam bij de ontvangst van het eerste exemplaar van Herdenken herdacht, het nieuwe essay van filosoof Simone van Saarloos. Simons refereerde aan de warme woorden die Van Saarloos over haar in het essay schrijft. Simons wordt beschreven als een vrouw die „bewust vergeet”. Dat creëert ruimte voor een nieuw begin, voor bevrijding. Door haar maatschappelijke en politieke engagement vergat Simons dat er van haar als zwarte vrouw wordt verwacht om niet boos te worden. „Ze vergeet haar plek te kennen en (...) vergeet zich te gedragen als een tweederangsburger”, schrijft Van Saarloos. Bij het lezen van die woorden werd Simons emotioneel: er was iemand die haar zag en begreep, een groot verschil met het verbale geweld dat ze gewend is vanwege haar politieke engagement.

Buiten het Compagnietheater, waar de boekpresentatie plaatsvond, raakte Simons verwikkeld in een discussie met een witte vrouw van middelbare leeftijd. De vrouw wilde Simons de les lezen omdat zij vond dat de politica niet mocht beweren dat haar ‘geweld’ werd aangedaan. Volgens de vrouw telde verbaal geweld niet. Ironisch genoeg stelde ze dat zij het woord ‘neger’ wil blijven gebruiken, ondanks het feit dat haar kinderen haar meerdere malen verzocht hadden dat niet te doen.

De stelling dat Simons niet mocht beweren dat haar ‘geweld’ werd aangedaan, was curieus. Jongeren lijden zozeer onder verbaal geweld en cyberpesten, dat ze soms zelfmoord plegen. Kunnen de bedreigingen en de seksistische en racistische bagger die Simons over zich heen krijgt, niet als geweld worden getypeerd?

Ik overdacht het essay van Saarloos in de trein huiswaarts en ik schrok van het feit dat verbaal geweld in onze samenleving wordt genormaliseerd. Het zou goed zijn als psychologen de gevolgen van de digitalisering van geweld grondig onderzoeken. In het pre-socialemediatijdperk kostte het moeite en creativiteit om iemand met woorden het leven zuur te maken. Nu kan ieder hardvochtig toetsenbordterroristje de meest kwaadaardige woorden de wereld insturen, zonder de consequenties te ervaren. Zo creëren we een samenleving waarin hardvochtigheid wordt genormaliseerd, en doet iedere daad van liefde juist pijn.

Vraag het Afrikaanse migranten in Zuid-Afrikaanse steden als Johannesburg en Pretoria, migranten die al een paar weken door xenofoob geweld geterroriseerd worden. Vijf mensen zijn daar inmiddels overleden, honderd anderen raakten gewond. Winkelpanden van migranten worden leeg geroofd en vernield.

Op weg naar huis zag ik een filmpje van een man die bedekt met kerosine in brand wordt gestoken. Tientallen Zuid-Afrikanen kijken toe terwijl de man zich machteloos op straat van het vuur probeert te bevrijden. Een andere man gooit een stukje kartonnen doos op zijn al brandende lichaam om het drama nog te vergroten.

Volgens deskundigen gedragen zwarte Zuid-Afrikanen zich zo barbaars jegens andere Afrikanen omdat ze in economische deprivatie en bestaansonzekerheid leven. Migranten zouden volgens hen de banen inpikken, een stelling die meerdere malen is ontkracht. Sterker nog, migranten creëren juist banen.

De Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa stelde in een reactie dat er geen enkele rechtvaardiging is voor Zuid-Afrikanen om mensen uit andere landen aan te vallen. Maar wie deze kwestie goed volgt, weet dat de man in vlammen niet als mens werd gezien, maar als een ‘makwerekwere’: een denigrerend woord om migranten uit andere Afrikaanse landen te dehumaniseren.

Onderschat de kracht van dehumaniserende woorden en verbaal geweld niet. Want als ze eenmaal de norm worden, doet liefde ineens pijn.