De bouw van huizen wordt afgeremd omdat we in Nederland te veel koeien, varkens en kippen hebben. © Shutterstock

Hoe de veehouderij de bouw van woningen remt

Er zijn in augustus zo weinig nieuwbouwwoningen verkocht dat NVB Bouw van een crisis durft te spreken. Dankzij de stikstofproblemen dreigt het probleem alleen maar groter te worden, zo waarschuwt de branchevereniging voor bouwers en ontwikkelaars. De oplossing ligt verborgen in onze veestapel.

Stefan ten Teije 06-09-19, 12:09 Laatste update: 09-09-19, 10:47

Het aantal verkochte nieuwe koopwoningen zakte vorige maand naar 1444 stuks, 36 procent minder dan in augustus 2018. Volgens NVB Bouw is dat grotendeels toe te rekenen aan het gebrekkige aanbod. Het is dus niet zo dat de consument niet meer bereid is een nieuw huis te kopen.

‘Tot overmaat van ramp zorgt de stikstofuitspraak van de Raad van State er op dit moment voor dat veel nieuwe projecten worden tegengehouden', schrijft de branchevereniging.

Woningtekort en stikstofproblemen

In Nederland is een tekort van zo’n 300.000 woningen, met name in de randstad en grote steden. Het kabinet stelde eerder de doelstelling om 75.000 nieuwe woningen per jaar te bouwen. Op Prinsjesdag worden nieuwe maatregelen aangekondigd om dat doel te halen. Er wordt een miljard euro extra uitgegeven aan subsidie voor nieuwbouwprojecten. Ook gaat er opgeteld een miljard euro naar de woningcorporaties om ook hen te stimuleren meer huizen te bouwen.

Maar eerst is er nog een ander appeltje te schillen: de stikstofproblemen. Overheden hebben de laatste jaren oneigenlijk toestemming gegeven voor talloze projecten, waaronder uitbreiding van snelwegen. Bij bouw en gebruik komt te veel stikstof vrij en dat is schadelijk voor natuur en milieu. Eind mei zette de Raad van State, de hoogste bestuursrechter van Nederland, een streep door de regeling die deze projecten mogelijk maakte, het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Sindsdien staan ook woningbouwplannen op losse schroeven of worden ze zelfs afgekeurd.

Minder koeien, varkens en kippen

Mede dankzij de grote vraag naar melkproducten en vlees zijn er zoveel koeien in Nederland dat er problemen ontstaan voor milieu en natuur. © ANP

De oplossing is simpel: minder stikstof uitstoten. Om dat snel te bereiken heeft het kabinet de maximum snelheid op verschillende snelwegen omlaag gebracht, zodat de auto’s op die wegen minder stikstof uitstoten. Dan ontstaat weer ruimte voor nieuwbouw. Een veel grotere winst is volgens deskundigen te halen uit krimp van de veestapel. ,,De natuur heeft al tientallen jaren veel te lijden door de uitstoot van stikstof en met name ammoniak van boerenbedrijven. Daardoor zijn we bijzondere planten kwijtgeraakt”, aldus emeritus hoogleraar Frank Berendse van de Wageningen Universiteit.

Naar schatting zijn er in Nederland 4 miljoen runderen, 12,5 miljoen varkens en zo’n 100 miljoen kippen. Een groot deel van het vlees is bestemd voor de export. De poep van al die dieren wordt mest en daar verdampt ammoniak (een stikstof) uit. Als het gaat regenen komt dat terecht in de natuur. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) bevestigt dat deze manier van vervuiling een grote bijdrage levert aan de stikstofproblematiek. ,,We houden alleen niet bij hoe zich dat precies verhoudt ten opzichte van woningbouw”, zegt een woordvoerder.

Ook hoogleraar Berendse kan het niet precies zeggen. ,,Maar stikstof dat door dieren wordt uitgestoten is schadelijker dan dat van auto’s. Door de ammoniak verzuurt de grond en dat zorgt voor een dubbel verkeerd effect. Het verbaast me daarom dat woningbouw een rol zou spelen bij deze kwestie.”

Het probleem is kort samengevat dat dankzij alle boerenbedrijven, de vele snelwegen en zware industrie de stikstofgrens al is bereikt. Zelfs één nieuw huis bouwen mag daardoor in sommige gevallen al niet meer.

Volgens de Rekenkamer heeft de overheid de laatste jaren te weinig gedaan om de stikstofproblemen veroorzaakt door boeren in te perken. Ook hoogleraar Frank Berendse zegt dat méér maatregelen nodig zijn: ,,We hebben berekend dat de veestapel drastisch moet worden ingeperkt, misschien wel met de helft.”

Economie ‘gegijzeld’

Jan Fokkema van Neprom, een andere branchevereniging van projectontwikkelaars, baalt ook dat woningbouw nu wordt gezien als probleemveroorzaker. ,,De concentratie stikstof in natuurgebieden is vooral te hoog dankzij de intensieve veehouderij. Uiteraard komt er een heel klein beetje stikstof vrij van machines tijdens de bouw van woningen, maar nieuwe huizen worden al niet meer verwarmd door aardgas en de uitstoot van extra verkeer is ook verwaarloosbaar in vergelijking met wat agrarische bedrijven uitstoten.”

Johan Vollenbroek van Mobilisation for the Environment (Mob), zelf boerenzoon, denkt ook dat de veestapel flink kleiner moet om de stikstofnormen te halen. Hij zorgde er met een procedure voor dat de regeling Programma Aanpak Stikstof (PAS) in mei van tafel ging. ,,De veesector is goed voor minder dan twee procent van het nationaal inkomen, maar gijzelt nu de hele economie”, zei hij in een interview met deze site.