Donkerste hoekje internet maakt zich op voor krachtige comeback

Al zeven jaar timmert James ‘Jim’ Watkins aan zijn YouTube-kanaal, maar het grote publiek heeft hem nog niet gevonden. Ondanks rubrieken als Jim’s Road Show, Get Slim with Jim, recensies van vulpennen en het voorlezen van boeken, blijft zijn kanaal onder de 3.500 abonnees. Wie wel geïnteresseerd is in deze morsige Amerikaan – naar eigen zeggen „een zeer saai persoon” – is de commissie Binnenlandse Veiligheid van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Die roept hem op te getuigen over verspreiding van „wit suprematisch extremisme” via zijn beruchte webforum 8chan (8ch.net).

Niet zonder reden. Kort voor hun aanslagen publiceerden een aantal schutters hun beweegredenen op de site. Chuck Schumer (Democraten) meent dat 8chan de nationale veiligheid bedreigt en zelfs president Trump refereerde na de schietpartij in El Paso (22 doden) aan „de donkere hoeken van het internet”, de slogan van 8chan. Watkins, woonachtig op de Filippijnen, reageerde niet op vragen van NRC. Zijn laatste interview was in 2016. Dat betekent niet dat de 8chan-eigenaar niet van zich laat horen. Tussen de vulpenrecensies en voorleessessies door, weerspreekt hij op YouTube de beschuldigingen.

Lees ook Hoe het Christchurch-manifest in alle talen de wereld over gaat

Watkins, een oud-militair en ondernemer in internetporno, profileert zich als de Amerikaan die leeft met de grondwet. Maar met het tweede amendement – het recht wapens te dragen – heeft hij weinig op. „Ik ben voor scherper toezicht. Ik ben geen ‘ik loop naar de winkel, koop een geweer en draai door’-persoon.”

Watkins hecht zeer aan het eerste amendement, over vrije meningsuiting. Alles moet gezegd kunnen worden, vindt hij. Goede smaak en verantwoordelijkheid zijn daar ondergeschikt aan. 8chan is in zijn ogen geen broeinest van extremisme, maar „een onbeschreven blad (..) waar mensen vreedzaam samenkomen.”

In Watkins’ video na ‘El Paso’ en het op zwart gaan van 8chan, zit hij voor een portret van Benjamin Franklin, medeopsteller van de grondwet. Op de achtergrond speelt de Last Post. Hoewel hij de nabestaanden steun betuigt, gaat het vooral over zijn forum. De vrijheid van meningsuiting staat onder druk, stelt hij. En 8chan zou één van de laatste onafhankelijke vrijplaatsen zijn. Een plek waar je geen rekening hoeft te houden met lezers die zich beledigd voelen.

Watkins vertolkt daarmee een breder sentiment. Identiteitspolitiek, social justice warriors en politieke correctheid smoren het debat, luidt die gedachte. Online mocht alles gezegd worden, maar die vrijstaat is vervangen door het aangeharkte alternatief van ‘Big Tech’, waar sociale media onwelgevallige geluiden algoritmisch wegdrukken of actief censureren.

Watkins houdt 8chan nu expres offline, tweet zijn zoon Ron, de systeembeheerder. „We gebruiken de onderbreking om servers en netwerken op te schalen zodat we sterker terugkomen”, schreef hij eerder.

Door de belofte de vrije meningsuiting te beschermen, heeft 8chan aantrekkingskracht op burgers wereldwijd. Tegelijk beweert Watkins dat 8chan zich aan de wet houdt en het verbod om kinderporno en copyrightmateriaal te delen handhaaft. Maar daar houdt het dan ook wel bij op.

Watkins is zich ervan bewust dat de extremistische manifesten waarschijnlijk buiten het eerste amendement vallen. Zijn site verwijderde de aankondiging van ‘El Paso’ en het manifest van Brenton Tarrant die in Christchurch (Nieuw-Zeeland) 51 moslims doodde. Maar toen was het al te laat: het manifest zwerft nu over het internet en is inmiddels vertaald, ook in het Nederlands.

Christchurch Call

Oproepen tot illegale actie en gemeende bedreigingen vallen niet per se onder de vrijheid van meningsuiting, rapporteerden juristen in mei aan de Amerikaanse Senaat. Maar het is lastig te bepalen of de grofste uitingen altijd zo bedoeld zijn. Op 8chan lopen de ernstigste bedreigingen, grootste onzin en memes door elkaar.

Regeringen en techbedrijven houden er een andere kijk op na. Onlangs tekenden zij op initiatief van Nieuw-Zeeland de Christchurch Call, waarin ze beloofden extremistische content te bestrijden. „De vrijheid van meningsuiting verdient respect”, aldus de verklaring die ook door Nederland onderschreven werd. „Maar niemand heeft het recht om terroristische en gewelddadige extremistische content te creëren en te verspreiden.” Watkins zal er het zijne van vinden.