Opinie op Zondag: De Duitse politiek staat voor een nieuwe Stunde null

In 1945 moest Duitsland opnieuw beginnen. Dat nieuwe begin staat bekend als de Stunde null. Uit de puinhopen van Weimar en het Derde Rijk verrees een nieuwe, stabiele democratie. Dankzij een uitgekiende staatsinrichting en een beetje geluk bij de selectie van kanseliers was dit nieuwe Duitsland een groot succes.

Traditioneel was er een coalitie bestaande uit één grote ‘volkspartij’ en een juniorpartner. Met een stevig mandaat konden deze dan langere tijd achterelkaar regeren. Maar met de opkomst van kleinere partijen worden de marges steeds smaller. Het is typerend dat de twee grote partijen – de christen-democraten en de sociaal-democraten – sinds 2013 samen moeten regeren om aan een meerderheid te komen.

Slechtste resultaat ooit

De deelstaatverkiezingen van zondag zijn in Brandenburg en Saksen. Dit zijn weliswaar relatief kleine deelstaten, maar er kan geschiedenis worden geschreven. De rechts-populistische AfD maakt kans om de grootste te worden. Groter dan de christen-democraten van Angela Merkel! Bovendien zou de SPD onder de 10 procent kunnen komen. Het slechtste resultaat aller tijden.

Het zou kunnen dat de uitslagen tot de val van het kabinet leiden en er vervroegde verkiezingen komen. Nieuwe verkiezingen – vervroegde of reguliere in 2021 – zullen tot een revolutie in de Duitse politiek leiden omdat CDU/CSU en de SPD samen te weinig stemmen hebben om een regering te vormen. Een coalitie bestaande uit drie of meer partijen zou een revolutie in de Duitse parlementaire geschiedenis betekenen.

Hoe zou een dergelijke regering er uit kunnen zien? Er zijn twee scenario’s mogelijk. In de Duitse kleurcodes zou dat groen-rood-rood kunnen zijn: de Groenen, de SPD en de Linke. De andere optie is zwart-groen, een samenwerking van CDU/CSU met de Groenen. Wordt deze nog aangevuld met het geel van de liberalen dan hebben we de kleuren van de vlag van Jamaica compleet. Duidelijk is dat de Groenen met hun riante positie in de peilingen een sleutelrol gaan spelen. Zij komen immers in beide scenario’s voor.

Taboe

Tot voor kort was voor de SPD samenwerken met de Linke, de erfgenamen van de DDR, taboe. Maar in een aantal deelstaten regeren ze al samen. Uit pure nood zal ook op nationaal niveau dit taboe verdwijnen. Groen-rood-rood zal met een krappe meerderheid veel geld gaan uitgeven. De Groenen zullen Merkels kostbare klimaatbeleid verder intensiveren. De twee ‘rode’ partijen zullen uitkeringen, pensioenen en salarissen verhogen. Duitse krimp kan dan zomaar omslaan in recessie. Het toch al ruimhartige migratiebeleid zal worden verruimd. Of de bevolking op termijn daar blij mee zal zijn, valt te bezien.

Op ‘rechts’ is het nog ingewikkelder. Samenwerken van de CDU/CSU met de rechts-populistische AfD is uitgesloten, maar dat maakt de keuze beperkt. De CDU/CSU kan eventueel met de Groenen regeren. Maar een dergelijke coalitie zal de christen-democraten nog verder naar links sturen. Daarmee zou de CDU/CSU nog meer kiezers in de richting van de AfD jagen! Binnen de CDU/CSU gaan daarom stemmen op om met een harder migratiebeleid stemmen van de AfD terug te winnen. Maar de partijtop rondom Merkel en haar beoogde opvolgster willen hier – vooralsnog – niets van weten.

Kortom: de Duitse politiek staat voor een nieuwe Stunde null. In plaats van riante meerderheden komen er lastige coalitieonderhandelingen en instabiele regeringsconstellaties. Dit is Neuland voor de Duitse politiek en dat zal op zijn beurt grote gevolgen hebben voor Europa. Van de Frans-Duitse as is weinig over. Macron profileert zich in de internationale politiek als klimaatredder, maar heeft het thuis heel zwaar. Wanneer ook Duitsland instabieler wordt en de regie in Europa verliest, dan wordt de EU een kruiwagen waar aan alle kanten de kikkers uit zullen springen. Zonder duidelijke Duitse leiding zullen structurele problemen zoals het migratiebeleid en de Euro totaal uit de hand lopen. Het ‘ieder voor zich’-beleid van Italië en de Visigrad-landen krijgt dan ruim baan.

Profeet Greta

De verkiezingen van zondag zouden een echte Stunde null zijn wanneer de Duitse, maar ook de andere Europese volkspartijen, de stap zetten om zichzelf opnieuw uit te vinden. Alleen op die manier zouden ze weer aantrekkelijk kunnen worden voor grotere groepen kiezers. Het zou goed zijn wanneer ze afstand namen met de klimaatpaniek. Geen klimaatreligie uit naam van de door ‘Moeder Aarde geschapen profeet Greta’, maar een betaalbaar en realistisch beleid met een focus op kernenergie.

Het zou goed zijn wanneer ze met een restrictief en selectief migratiebeleid zouden komen. Dus geen stuurloze migratie met behulp van oncontroleerbare ngo’s die als veerdienst fungeren. De Deense sociaal-democraten hebben al het goede voorbeeld gegeven, hopelijk volgen er meer.

Alleen wanneer het roer omgaat hebben de volkspartijen een kans om weer te groeien en hun zo belangrijke plaats in het brede midden in te nemen. Doen ze dat niet, dan zal Duitsland instabieler worden en daarmee zal de EU nog verder achteropraken bij de grote jongens op het wereldtoneel.

_{Willem Melching is historicus.}