Alfa's komen in opstand: ‘Een democratie kan niet zonder geesteswetenschappen’
WOinActie organiseert maandag een alternatieve opening van het academisch jaar. De groep keert zich tegen het voorgenomen kabinetsbesluit om geld over te hevelen van geesteswetenschappen naar bèta en techniek.
Wat is het belang van alfastudies? “Wat niet”, reageert hoogleraar Korea-studies Remco Breuker. De man die bekend is van zijn media-optredens over Noord-Korea geeft een extreem voorbeeld. “Kijk naar landen waar je geen geesteswetenschapsbeoefening hebt, maar wel bèta’s. Bijvoorbeeld Noord-Korea. Afgelopen weken zijn daar weer zestien raketten gelanceerd. Dat kost veel geld, net als de atoomontwikkeling. Door het regime wordt enkel gedacht in defensieve en offensieve termen, maar er wordt niet bij stilgestaan wat die investeringen doen met een volk. Zo’n keuzeproces moet eigenlijk begeleid worden door wetenschappers die daar verstand van hebben.” De boodschap van Breuker: een democratie kan niet zonder alfa’s.
Breuker erkent onmiddellijk dat het autoritaire Noord-Korea niet te vergelijken valt met Nederland. Maar hij waarschuwt: als minister Ingrid van Engelshoven (onderwijs) haar voorgenomen besluit doorzet – korten op geesteswetenschappen ten gunste van bèta en techniekstudies – komen de raderen van de maatschappij tot stilstand. “Minder vrijheid is dan een gegeven. Je hebt alfa’s nodig voor identiteitsvorming, het kennen van de geschiedenis, en gezonde journalistiek.”
De Koreaspecialist is één van de boegbeelden van WOinActie, een protestgroep die al langer aandacht vraagt voor de hoge werkdruk op universiteiten. Vorig jaar togen de demonstranten naar Den Haag. Dit jaar organiseert de groep een alternatieve opening van het academisch jaar die maandag plaats heeft bij ‘het Gerecht’ in Leiden, op een steenworp afstand van de Pieterskerk waar minister Van Engelshoven het studiejaar officieel opent.
De situatie is volgens WOinActie alleen maar nijpender geworden, zeker na de publicatie van het rapport van de Commissie-Van Rijn dit voorjaar. Het grootste pijnpunt: de aanbeveling om geld over te hevelen van gamma, medische en geesteswetenschappen naar bèta en techniek.
‘Mensen leven niet alleen voor economische welvaart’
Het is nodig, zegt Van Engelshoven, omdat de technische universiteiten de vraag niet aan kunnen, terwijl werkgevers wel zitten te springen om technici. Hoewel de minister eerder ‘een zachte landing’ voor de sociale en geesteswetenschappers beloofde, vinden zij het desondanks onbegrijpelijk dat zij moeten bloeden. Ze voelen zich miskend. “Als opleidingen te weinig plek hebben, moet dat worden aangepakt. Maar de oplossing om dan maar geld weg te halen bij andere is verkeerd, het is kortetermijndenken”, zegt Ingrid Robeyns, hoogleraar ethiek van de instituties en tevens betrokken bij WOinActie. “Mensen leven niet alleen voor economische welvaart. Wetenschap leidt ook op om wetenschappelijk te denken, wij zijn geen beroepsopleidingen.”
De sociale en geesteswetenschappers voelen zich al veel langer niet gehoord in Den Haag. De afgelopen tien jaar is alles in het werk gesteld om technische studies te promoten. Met succes, want de opleidingen kunnen de vraag niet aan, vandaar de extra investeringen. “Die promotiecampagne is goed gelukt”, zegt UvA-hoogleraar Claes de Vreese en voorzitter van het landelijk beraad sociale en geesteswetenschappen. Maar De Vreese vindt dat het doorslaat met alle aandacht en geld die de bèta’s krijgen. “Zo ontken je het belang van geestes- en sociale wetenschappen. Het idee dat studenten van deze richtingen alleen een boek en een college nodig hebben, is achterhaald. Wij gebruiken laboratoria en grootschalige data-analyses.”
‘Het politieke debat wordt eenzijdig gevoerd’
Breuker herkent dat. “We worden vaak weggezet als mensen die van hun hobby hun werk hebben gemaakt.” Maar de Koreaspecialist denkt dat de alfa’s ook de hand in eigen boezem moeten steken. “We hebben onvoldoende weten over te brengen wat de waarde is van de geesteswetenschappen.”
De wetenschappers hebben maar één wens: investeer structureel meer in onderwijs en onderzoek. Onderwijs in Nederland wordt te veel gezien als een kostenpost, terwijl het een investering is in de toekomst, zeggen ze. “De kracht van een welvarend land, zit ook in de kwaliteit van het publieke debat”, zegt Robeyns. Breuker vult aan: “Het politieke debat wordt heel eenzijdig gevoerd, omdat het belang van beta’s duidelijker én commerciëler interessant is.”
Juist de samenwerking tussen de verschillende vakgebieden is essentieel, zeggen ze. Het omgekeerde gebeurt nu met de herverdeling van de middelen. Desastreus, vinden ze allemaal. Robeyns geeft als voorbeeld het vraagstuk van klimaatverandering. “Het zou natuurlijk fantastisch zijn als technische mensen een emissieloos vliegtuig uitvinden. Maar dat is niet genoeg om klimaatverandering een halt toe te roepen. Want het gaat ook over het aanpassen van het gedrag van mensen, én het is bij uitstek een verdelingsvraagstuk. Zo wordt niet gedacht in Den Haag. Het gaat nu enkel over de vraag: wat levert wetenschap op?”
Lees ook:
Kies voor excellentie en alles valt op zijn plaats
Nederland verwaarloost zijn wetenschappelijk onderwijs en onderzoek. Het kabinet moet nu eens duidelijk kiezen wat het wil, zegt de kersverse collegevoorzitter van de TU Eindhoven, Robert-Jan Smits, aan een niet al te vrolijk begin van het academisch jaar.