De zomer van 2019 was gemiddeld zeer warm en erg zonnig. Er viel gemiddeld over het land een normale hoeveelheid neerslag, maar er waren behoorlijk verschillen tussen regio’s. De extreme hitte van eind juli was grensverleggend.

Op zondag begint september, tevens het begin van de meteorologische herfst. In de weerkunde worden de seizoen in hele maanden gerekend, omdat dat rekenkundig handiger is. Met het begin van de herfst kan ook de balans worden opgemaakt over de zomer, die loopt van juni t/m augustus.

De gemiddelde temperatuur in De Bilt over juni, juli en augustus bedraagt 18,5 graden. In de ranglijst van warmste zomers sinds 1901 betekent dat een gedeelde derde plaats met 2006. Alleen de zomers van 2018 (18,9 graden) en 2003 (18,7 graden) verliepen warmer.

Er waren drie opvallende perioden met zeer warm weer, die toevallig aan het einde van elke maand voorkwamen. Zowel eind juni, eind juli als eind augustus brachten tropische hitte in een flink deel van het land.

Tussen 23 en 30 juni was de eerste periode, die leidde tot een regionale hittegolf in het zuidoosten van het land. De warmste dag was 25 juni met 36,5 graden op weerstation Hupsel, in de Achterhoek. Een hittegolf is een aaneengesloten reeks van minimaal 5 dagen met ten minste 25 graden, waarbij op minimaal drie dagen ook 30 graden wordt gehaald.

De tweede hitteperiode was de historische hittegolf van 25 tot 31 juli. Deze bracht op woensdag 24 juli een nieuw nationaal hitterecord, toen 39,3 graden werd gemeten in Eindhoven. Dat record werd de dag later, op 25 juli, verder aangescherpt tot 40,7 graden, gemeten op vliegbasis Gilze-Rijen in het zuiden van Brabant.

Het bereiken van 40 graden was geen lokaal fenomeen, maar gemeten in een brede strook van Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Beveland tot in Twente en de Achterhoek. Op de meeste officiële weerstations in Nederland werd deze dag een nieuw alltime hitterecord gevestigd. Het was letterlijk een grensverleggende dag.

In een groot deel van het land kon worden gesproken van een hittegolf, ook in De Bilt, wat een landelijke hittegolf betekent. Indrukwekkend was het feit dat de hittegolf in De Bilt gepaard ging met drie dagen met 35 graden of warmer.

De derde periode met hitte was eind augustus en die leverde opnieuw een landelijke hittegolf op. Zo laat in de zomer is zelfs nog nooit een hittegolf opgetekend. De landelijke hittegolf liep van 23 tot en met 28 augustus, maar regionaal in het noordoosten duurde de hittegolf langer. Die startte op 22 augustus en hield het de hele maand verder vol.

In het zuidoosten was sprake van de derde regionale hittegolf van de zomer. Dat is ook zeldzaam, want het is slechts viermaal eerder voorgekomen in een zomer (in 1947, 1995, 2006 en 2016).

Over de hele zomer bekeken was het aantal tropische dagen, een dag met minimaal 30 graden, tussen 11 en 13 dagen in een flink deel van het land. Alleen dicht bij de kust was het minder vaak tropisch warm (in Den Helder 6 dagen, Vlissingen 7 dagen), terwijl de meeste tropische dagen in Twente werden genoteerd (17 dagen). 

Door al het hittegeweld zouden we haast vergeten dat de eerste helft van juli aan de koude kant verliep. Op 2 juli werd op 10 cm hoogte boven de grond (‘grashoogte’) een minimum van -1,6 graden gemeten in Twente. Grondvorst in juli is zeldzaam en deze waarde is zelfs een nieuw record voor de maand juli.

Wat de rest van het weerbeeld in de zomer betreft, scheen de zon een flink aantal uren, veel meer dan gemiddeld. In de ranglijst van zonnigste zomers in De Bilt eindigt 2019 op de zevende plaats.

De hoeveelheid neerslag is gemiddeld over het land een kleine 200 mm, tegen normaal 210 mm (gemeten over vijf hoofdstations van het KNMI). Dat is dus nagenoeg normaal, maar er waren wel grote regionale verschillen. 

Zo viel er op de vroegere vliegbasis Twenthe ca. 120 mm, maar in het midden en noordwesten van het land (in De Bilt en Den Helder) tweemaal zo veel: 245 tot 260 mm. Dat kwam vooral door lokale buien, die daar vaker overtrokken dan in het oosten.

Enkele plensbuien gingen gepaard met hagel en onweer. Ook werden er meerdere keren windhozen gezien. Zeer opmerkelijk was de zwakke tornado boven hartje Amsterdam op 9 augustus.