Springende witte haaien in Zuid-Afrika vallen ten prooi aan jagende orka's

De zeeleeuwenkolonie van Seal Island - bekend van natuurdocumentaires zoals BBC's Planet Earth - had gedurende het jachtseizoen van de haaien, dat loopt van juni tot oktober, dit jaar niets te vrezen. In de jaren 2010 tot 2016 werden er elke winter zo'n 200 haaien gespot, maar vorig jaar liep het aantal al terug tot 50. Dit jaar was er zelfs geen enkele great white te zien, meldt The Times.

Toeristen die de tweeënhalf uur durende reis langs de kust maakten, om de jagende haaien vanaf boten of vanuit duikkooien waar te nemen, kwamen voor niets. “Voor zover wij weten is er nog nooit eerder melding gemaakt van de afwezigheid van witte haaien’’, zegt natuurbeheerder Marian Nieuwoudt tegen de krant. De reden voor het wegblijven van de haaien? Het lijkt erop dat twee zwaardwalvissen hun menu hebben aangepast.

Lees verder onder de foto:

Het verdwijnen van de haaien in het gebied valt samen met de komst van twee orka-mannetjes, vertelt haaiendeskundige Alison Kock. “De komst in 2015 van de twee orka’s heeft voor een verandering in het gedrag van de haaien gezorgd.’’ De zwart-witte zeezoogdieren staan bekend als uiterst intelligente en goedgeorganiseerde jagers, die zich niet laten afschrikken door haaien. Integendeel.

In 2017 spoelden de resten van vijf witte haaien aan op het strand van Gansbaai. De dieren waren zwaar toegetakeld. Elk van de karkassen, variërend in grootte van twee tot vier meter, vertoonde wonden rond de borstvinnen. Gezien de precisie waarmee de bijtwonden waren toegebracht, rees het vermoeden dat de haaien ten prooi waren gevallen aan een slimme jager. Eentje die exact wist wat hij wilde: de lever.

Lees verder onder de foto:

Wetenschappers stelden vast dat slechts een ander, nog groter, roofdier in aanmerking kwam, de zwaardwalvis (of orka). In 1997 werd voor de kust van San Francisco een orka gezien die een witte haai in de flank ramde. Door de klap raakte de haai buiten westen, wat de orka kans bood hem op zijn rug te draaien. Liggend op zijn rug raakte de roofvis verlamd bij gebrek aan zuurstof. De orka verdronk de haai en bleef zo uit de buurt van zijn scherpe tanden.

Het haaienetende duo in het Zuid-Afrikaanse Valsbaai, Stuurboord en Bakboord gedoopt, lijkt zich van dezelfde uitgekiende techniek te bedienen. Een scheur tussen de borstvinnen van de haai maakt het mogelijk alleen de lever te verwijderen. Alle andere organen blijven onaangetast. Onderzoekers proberen nu te achterhalen of het aantal haaien dramatisch is afgenomen door de succesvolle aanpak van de orka’s of omdat de dieren simpelweg zijn vertrokken,. 

De plek van de witte haaien rond Seal Island is inmiddels ingenomen door gevlekte zevenkieuwshaaien. Deze drie meter lange aaseters slaan ook een zeeleeuw niet af, doch boven de golven uitspringen zoals hun verdwenen soortgenoten doen ze niet. Dit tot groot verdriet van de toeristenindustrie. “Als mensen horen dat er geen witte haaien zijn, blijven ze weg’’, zegt haaienkenner Chris Fallows. “Het is als Afrika zonder leeuwen.’’