Linkse fusiepartij? Ik zie het niet gebeuren

‘Hiep hiep hoera”, twitterde Lodewijk Asscher maandag, „de sociaaldemocratie bestaat 125 jaar!” Voor het gemak dateerde hij de start van de Nederlandse sociaaldemocratie op de oprichtingsdag van de SDAP, 26 augustus 1894.

Om dit te vieren publiceerde het politicologenblog Stuk Rood Vlees twee artikelen: een waarin opiniepeiler Peter Kanne een fusie van PvdA en GroenLinks bepleit, en een waarin politicoloog Philip van Praag dat voorstel bestrijdt. De laatste maanden werd vaak opgemerkt dat de partijen zo op elkaar lijken, onder andere nadat ze bij de stemwijzer voor de Europese verkiezingen op alle stellingen hetzelfde antwoord hadden gegeven. Peter Kanne oppert daarom de vorming van een ‘Nieuw Linkse Partij’, die zowel op sociaal-economisch als sociaal-cultureel gebied duidelijke links-progressieve standpunten heeft.

Ik zie het niet gebeuren. Allereerst omdat de partijen dat nooit tegelijk willen: in het verleden had vooral de op verlies staande partij ineens erg veel zin in een fusie.

Maar er is een fundamentelere reden. GroenLinks zegt een volkspartij te willen zijn, maar het electoraat is nog steeds overwegend hoogopgeleid en progressief op de culturele as: pro-Europa, voor ruimhartige opvang van vluchtelingen, voor multiculturalisme. De PvdA probeert er intussen halsstarrig te zijn voor iedereen, van de witte wijn sippende elite tot de boze blanke burger, van de moslim tot de religiehater. Deels ongetwijfeld uit overtuiging, deels uit strategie: zoals Philip van Praag ook opmerkt worden links-conservatieve kiezers nu slecht bediend. Net als bij de SP leidt deze spagaat tot ongemakkelijke taferelen. Is de partij nou migratiekritisch of niet, en hoe staat ze tegenover de nationale identiteit?

Je ziet het verschil in de reacties op de beweging VrijLinks, die groepsdenken wil bestrijden en dus vindt dat links kritisch moet staan tegenover religie, ook de islam. Asscher noemde dit vorig jaar een „belangrijk initiatief”; Jesse Klaver laat zich er voor zover ik weet niet over uit. Activisten uit de GroenLinks-achterban reageren nogal driftig op VrijLinks.

Het hele dilemma komt samen in het boerkadebat. De GroenLinks-progressieven vinden het boerkaverbod simpelweg moslimdiscriminatie, terwijl het voor de PvdA weer een pijnlijke worsteling was. De partij stemde voor in de Tweede Kamer en tegen in de Eerste. Toen een Amsterdams PvdA-raadslid op de Pride stond te dansen in een felgele boerka uit solidariteit met de gedupeerde moslima’s, ontstond opnieuw verwarring. Vierde de PvdA hier nou vrouwenonderdrukking? In een AD-interview deze week gaf Asscher uitsluitsel: hij vond de actie van zijn partijgenoot „misplaatst” en de boerkawet „goed verdedigbaar”. Jesse Klaver zou je dit niet horen zeggen.

Die fusie zie ik er dus niet van komen. En daar is nóg een reden voor: mensen kunnen moeilijk meer accepteren dat de partij waarvoor zij kiezen op punten afwijkt van hun eigen belangrijke mening. Zij willen een partij als een maatpak. Logischer dan fusies zouden dus eindeloze splitsingen zijn: PvdA1 en PvdA2, of PvdA A (van ‘antiklerikaal’) en B (van ‘boerka’). Dan houdt links tenminste gelijke tred met rechts, waar het aantal keuzemogelijkheden nu rap uitdijt.

Misschien moeten we zelfs helemaal af van de partijen. Om iedereen een keuze op maat te geven kunnen we ook richting het Starbucks-model: je kiest een basis (sociaal-democratie, liberalisme, of bijvoorbeeld etnonationalisme) en vervolgens kun je dingetjes aan het pakket veranderen of toevoegen. Een extra shot empathie met minderbedeelden, een boreaal smaakje erdoor. Iedereen zijn eigen unieke stem: helemaal tijdgeestbestendig.