Hoe het Christchurch-manifest in alle talen de wereld over gaat

„Ren niet weg van het gevecht, ren naar het gevecht toe. Geef alles voor je volk.” Zo luidt een van de zinnen in de Nederlandse vertaling van het omstreden manifest van Brenton Tarrant, de extreem-rechtse terrorist die in het Nieuw-Zeelandse Christchurch 51 moslims doodschoot. In de oorspronkelijke Engelse versie, die Tarrant kort voor de aanslagen van 15 maart online plaatste, roept hij gelijkgestemden op hetzelfde te doen.

Zijn oproep tot geweld krijgt gehoor in de Verenigde Staten en Europa. Dieptepunt was tot nu toe de aanslag op een supermarkt in het Amerikaanse El Paso, waarbij begin deze maand 22 mensen om het leven kwamen. Tarrant is aanhanger van de ‘vervangingstheorie’ die uitgaat van een ‘blanke genocide’.

Onderzoekscollectief Bellingcat meldde twee weken terug dat het zeventig pagina’s tellende document van Tarrant ondertussen in verschillende talen wordt verspreid. Vanuit Oekraïne worden zelfs gedrukte versies verstuurd. Bij navraag blijkt Bellingcat een Nederlandse vertaling te hebben gevonden op dezelfde website waar NRC het document vond.

Uit onderzoek door NRC blijkt dat de originele Nederlandse vertaling al in maart online is verschenen. Acht dagen na de aanslagen roepen extremisten op de websites 4chan en 8chan elkaar op tot het maken van vertalingen van Tarrants manifest. Dit zijn dezelfde sites die Tarrant vaak bezocht. Onderdelen ervan ontwikkelden zich de voorbije jaren tot broeinesten van rechts-extremisme, waar Tarrant en zijn terreurdaad als inspiratiebron worden gezien.

Lees ook Extremistisch forum 8chan tijdelijk offline vanwege aanslage El Paso

8chan is sinds de aanslag in El Paso offline, maar in gearchiveerde posts van zustersite 4chan kan nog worden gezocht. „Het is al vertaald in het Bulgaars en het Russisch”, schrijft een anonieme extremist die de discussie op 23 maart opent. „Ik ben net klaar met de vertaling in het Frans. Deel het met je Francofone vrienden!”.

Daarna bieden bezoekers uit verschillende landen aan het manifest in hun moedertaal te vertalen. Een gebruiker van het forum vraagt of er al een Nederlandse versie in de maak is. „Tijd om ons goed te organiseren en de jacht op de indringers van Europa te beginnen!” reageert een gebruiker met een Nederlands IP-adres een dag later.

Alfred Vierling

Weer een dag later, op 25 maart, is het manifest in het Nederlands beschikbaar via ‘Anonfile’, een website waar documenten anoniem online gedeeld kunnen worden. Op 4chan meldt zich daarna iemand die de Nederlandse vertaler claimt te zijn. In het Engels beweert hij de Nederlandse versie te zullen verspreiden op de Uithof, dat tegenwoordig Utrecht Science Park heet. „Als er ergens een plek is waar ze dit kunnen gebruiken is het wel in dat linkse bolwerk dat Utrecht heet”, schrijft hij in het Nederlands. Eronder tikt hij een passage uit een antisemitisch liedje over het verbranden van joden.

Of het Nederlandstalige manifest op grote schaal wordt verspreid is moeilijk te zeggen. De vertaling staat op een obscure website die niet bekend is bij het grote publiek – er wordt amper naar gelinkt.

Een versie van Tarrants manifest is in het Engels onder andere vindbaar op de website van Alfred Vierling (70). Hij was in de jaren tachtig een prominent lid van de Centrumpartij van Hans Janmaat, die fel ageerde tegen immigratie. Tegenwoordig onderhoudt Vierling banden met extreem-rechtse organisaties als Erkenbrand en Voorpost. In 2017 gaf Vierling bij Erkenbrand een lezing over de Centrumpartij. Via e-mail verwijst hij naar de inleiding bij het manifest op zijn site. Daarin schrijft Vierling de aansporingen tot geweld in het manifest van Tarrant af te wijzen, maar overtuigd te zijn van de waarde van het document voor politieke verandering.

Na de aanslagen in Christchurch ondertekenden Nederland en zestien andere landen samen met acht bedrijven de ‘Christchurch call’. In deze verklaring beloven de ondertekenaars meer te doen om extremisme online te bestrijden.

Google was een van de ondertekenaars. In een reactie via e-mail legt het bedrijf de verantwoordelijkheid nu toch bij de overheid. „Als het nodig is om toegang tot informatie in Google Search te beperken, dan vinden wij dat die grenzen niet door ons maar door de rechtsstaat moeten worden getrokken”, schrijft Google. Zoals bijvoorbeeld in Nieuw-Zeeland gebeurde, waar het bezitten en verspreiden van Tarrants manifest strafbaar is gesteld. Facebook laat weten wel in te grijpen als het manifest op het sociale netwerk gedeeld wordt. Ook links naar webpagina’s waarop het manifest staat worden van het sociale netwerk verwijderd en op een zwarte lijst gezet.

Rusland

Het manifest van Tarrant is desondanks amper van het internet te schrobben. Sites als Anonfile zijn niet doorzoekbaar: de bestanden zijn alleen te bereiken via een directe link. Die worden steeds meer uitgewisseld op afgeschermde delen van het internet, bijvoorbeeld via chatapps als WhatsApp of Telegram. Versleuteling van de berichten maakt de berichten onleesbaar, zelfs voor de chatdienst zelf.

Andere sociale netwerken lijken niet in te willen grijpen. Op Vkontakte, een sociaal netwerk uit Rusland, worden de van 4chan afkomstige vertalingen van Tarrents manifest verspreid. Een kleine groep gebruikers wordt er op de hoogte gehouden van de strafzaak tegen de schutter. Plaatjes waarop Tarrant als heilige wordt afgebeeld, zijn manifest als bijbel omklemd, worden er instemmend gedeeld.

Volgens de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) past een Nederlandse vertaling van Tarrants manifest „bij het beeld van een online internationale rechts-extremistische scene”. De NCTV stelt dat de Nederlandse rechts-extremistische scene offline „ongeorganiseerd en gefragmenteerd” is. Wel kan het „agressieve internetdiscours” volgens de NCTV eenlingen inspireren. „Net zoals aanslagen, zoals die in Christchurch, kunnen leiden tot copycatgedrag.”