De VS trakteren het Heilige Land al zeventig jaar op liefde en dollars
Israël leeft al sinds het uitroepen van de eigen staat, vandaag 70 jaar geleden, onder een Amerikaanse veiligheidskoepel. Dat is vooral te danken aan de liefde van de christen-zionisten, met de eindtijd in het achterhoofd.
In de Amerikaanse begroting voor 2018 is 3,8 miljard dollar uitgetrokken voor steun aan Israël. Dit maakt deel uit van een tienjarenovereenkomst tussen de VS en Israël, dat in totaal 38 miljard dollar omvat, bijna volledig in de vorm van militaire assistentie. In een rapport voor het Congres dat vorige maand verscheen, werden de bedragen uitgesplitst en wie dat bestudeert, stuit opeens op poëzie. Namelijk als het gaat om de benaming van twee onderdelen van het raketschild: de IJzeren Koepel en Davids Slinger.
Daarin ligt veel besloten. Om te beginnen de bescherming die de VS hun 'strategische partner' door de decennia heen geboden hebben; Israël leeft bij wijze van spreken in een Amerikaanse koepel - militair, politiek, psychologisch. En daarmee kan dit kleine land zich handhaven in een vijandige omgeving, zoals David met zijn slinger tegenover de reus Goliath - een bijbels beeld. Want nergens is de geopolitiek theologischer dan in het Beloofde Land.
Israël is sinds 1946 de grootste ontvanger van Amerikaanse hulp: 134,7 miljard dollar tot dusver
Welke strategische redenen er ook altijd zijn geweest voor de band tussen de VS en Israël, ze verklaren niet waarom dit land sinds 1946 de grootste ontvanger is van Amerikaanse hulp: 134,7 miljard dollar tot dusver. Zeker, de Koude Oorlog speelde een rol, en toen die ten einde was, bleef de wens bestaan om een westerse bondgenoot te hebben in het roerige Midden-Oosten, evenals de verwantschap met wat graag 'de enige democratie in de regio' wordt genoemd. Maar waren er niet ook religieuze redenen geweest, dan was dat bedrag van 134,7 miljard ongetwijfeld heel wat lager uitgevallen. Premier Benjamin Netanyahu zegt het zo, in een videoboodschap in het Friends of Zion Museum in Jeruzalem: "Ik geloof niet dat de Joodse staat mogelijk zou zijn geweest zonder de christen-zionisten."
Vitale partner
In het rapport van de onderzoeksafdeling van het Congres komen dergelijke uitspraken niet voor, daarin gaat het vooral om de concrete politiek, niet om de achterliggende gevoelens en overtuigingen. Het komt erop neer dat het geld bleef stromen, welke president er ook in het Witte Huis zat. En welke koers Israël ook voer. 'Hoewel verschillende presidenten sommige delen van het Israëlische beleid afkeurden, inclusief de bouw van nederzettingen op de westelijke Jordaanoever, beschouwen beleidsmakers en volksvertegenwoordigers Israël sinds lang als een vitale partner, en de Amerikaanse hulpprogramma's weerspiegelen deze positie', aldus het rapport.
De tekst gaat verder onder de afbeelding
Aanvankelijk behoorde economische steun ook tot het pakket, maar die werd afgebouwd toen Israël vanaf de jaren negentig uitstekend op eigen benen bleek te kunnen staan. Sindsdien gaan de miljarden nagenoeg uitsluitend naar militaire doeleinden, waarbij de leidraad is dat Israël een 'kwalitatieve militaire voorsprong' moet hebben en houden op de buren. Amerikaanse wapenleveranties aan Arabische landen worden altijd tegen dat principe afgewogen.
Ziedaar de koepel: een gegarandeerde voorsprong. En die wordt versterkt door de politieke rugdekking die de VS Israël blijven geven in de VN-Veiligheidsraad. Elke Israël-onwelgevallige resolutie sneuvelt op een Amerikaans veto. Natuurlijk drijft Israël niet louter op de liefde van Amerika - de relaties met de EU, Rusland en India wegen ook zwaar, maar ze zijn wel van een compleet andere orde.
Ik geloof niet dat de Joodse staat mogelijk zou zijn geweest zonder de christen-zionisten
Het ligt voor de hand te veronderstellen dat dat te danken - of te wijten - is aan de Joodse lobby in Amerika, en die is ongetwijfeld een factor. Maar de evangelisch-christelijke lobby is veel belangrijker, zowel in omvang als in radicaliteit. Volgens onderzoeksbureau Pew vindt 31 procent van de Amerikaanse Joden dat de steun aan Israël onvoldoende is (wat gegeven de politiek van president Trump al opmerkelijk is) maar onder de evangelicals leeft dit nog sterker: 46 procent.
Een man Gods
Volgens Gied ten Berge, voorzitter van het Steuncomité Israëlische Vredes- en Mensenrechtenorganisaties, spelen de christen-zionisten, zoals zij zichzelf noemen, een cruciale rol op meerdere fronten. Het belangrijkste is hun politieke invloed; niet alleen zou Trump zonder hun stemmen niet hebben gewonnen, de president heeft zich ook letterlijk door hen laten zegenen en heeft er geen enkel bezwaar tegen dat zij hem vanwege zijn Israël-beleid beschouwen als een man Gods. Daarnaast sponsoren de evangelicals vele projecten in Israël, en stimuleren ze Joden uit de diaspora om naar 'huis' te vertrekken. Maar het is vooral hun zichtbare aanwezigheid in Israël die telt: bij alle kritiek die vanuit de wereld klinkt op de Israëlische bezettingspolitiek, blijven deze christenen naar Jeruzalem komen om hun liefde voor het Heilige Land te betuigen - inclusief de harde lijn tegenover de Palestijnen.
"Israël koestert deze toeristen", zegt Ten Berge. "Netanyahu bezoekt elk jaar met de Kerst de International Christian Embassy in Jeruzalem en doet dan een dringende oproep aan christenen om Israël te komen bezoeken. Natuurlijk ontvangt hij ook de paus netjes als die langskomt, maar dat is niet hetzelfde. Franciscus reisde in 2014 niet zonder reden via Jordanië naar Israël en noemde de afscheidingsmuur in Bethlehem een 'klaagmuur', dat is niet wat Netanyahu wil horen. Maar de evangelicals omhelst hij en hij doet alles om hun activiteiten te steunen."
Bij alle kritiek die vanuit de wereld klinkt op de Israëlische bezettingspolitiek, blijven de evangelicals naar Jeruzalem komen
Ten Berge, die bezig is aan een proefschrift over toerisme dan wel pelgrimage naar Israël en de Palestijnse gebieden, zegt een tijdlang te hebben gedacht dat Netanyahu de christen-zionisten als 'nuttige idioten' beschouwde, om Lenins woorden over de westerse fellow-travellers te gebruiken. Naïeve geesten, meer dan bereid om te geloven dat hun geliefde land geen kwaad kan doen. Maar er speelt bij Netanyahu meer dan opportunisme, heeft Ten Berge geconcludeerd, mede op grond van onderzoek van Israëlische antropologen. Voor de premier is de Joodse immigratie naar Israël geloofsartikel nummer 1, en dat leidt tot een diepe verwantschap met de christen-zionisten, al moet hij daarvoor hun messiaanse eindtijd-scenario's voor lief nemen.
De tekst gaat verder onder de afbeelding
Ten Berge noemt dit 'een merkwaardige bricolage van geloofsvoorstellingen', die via het Britse piëtisme in het Amerikaanse religieuze en politieke DNA terecht is gekomen. Grof samengevat komt het erop neer dat het voor de wederkomst van Christus, die in Israël zal plaatsvinden, noodzakelijk is dat alle Joden terugkeren naar het Heilige Land en dat de tempel wordt herbouwd. Daarna zal bij Armageddon (volgens sommigen het Israëlische Tel Megiddo) de beslissende slag worden gestreden tegen al Gods vijanden - the end of history.
Hoewel ook onder president Obama de geldstroom bleef vloeien, ging de glans van het Amerikaans-Israëlische bondgenootschap er tijdens zijn jaren wel zo'n beetje vanaf. De evangelicals wantrouwden hem - hij zou een moslim zijn - en Obama had een zichtbare hekel aan Netanyahu en weinig sympathie voor diens beleid. Dat is onder Trump en de evangelicale vicepresident Pence radicaal veranderd. En het gaat niet slechts om de toon, maar om concreet en verstrekkend beleid. De verhuizing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem en het opzeggen van het atoomverdrag met Iran - beide bovenaan Netanyahu's verlanglijst - vormen de politieke vertaling van een theologisch idee, en de christen-zionisten verkeren in de zevende hemel.
Dierbaarste vriend
"Evangelicals zijn extatisch", zei pinkstervoorganger Paula White tegen het magazine Charisma. "Israël is voor ons een heilige plaats en het Joodse volk onze dierbaarste vriend." In Jeruzalem verschenen tientallen billboards met als tekst 'Trump is a Friend of Zion', gefinancierd door Mike Evans, lid van de evangelische adviesraad van de president en de man achter het Friends of Zion Museum.
In Nederland wordt het christen-zionisme vertegenwoordigd door de organisatie Christenen voor Israël, en vindt men het terug binnen de ChristenUnie en de SGP. Maar Gied ten Berge, die zich inzet voor een rechtvaardige vrede tussen Israël en de Palestijnen, neemt waar dat er 'barsten in het bastion' ontstaan. Ook aan de rechterflank van het protestantisme, waar het christen-zionisme het van moet hebben, ziet hij twijfels en discussies ontstaan, zoals eerder in de rest van de samenleving. "Willem Drees kreeg bij zijn pensionering nog een reis naar een kibboets als afscheidscadeau. Er is wel wat veranderd."
Dat wil niet zeggen, erkent Ten Berge, dat het spiegelbeeld van de onvoorwaardelijke steun aan Israël - de internationale campagne voor boycot, deïnvesteren en sancties (BDS) - op grote schaal weerklank heeft gevonden in Nederland. Net zomin als in de Verenigde Staten, overigens. Maar dat mag geen verbazing wekken. Volgens Pew steunt 74 procent van de Amerikanen Israël, de hoogste score in 27 jaar.
Lees ook: Jeruzalem is verdeeld over de komst van de Amerikaanse ambassade
In Jeruzalem zijn de inwoners verdeeld over het plan van de Amerikanen om hun ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem te verplaatsen. 'We hebben te maken met een Amerikaanse president die zijn functie niet waardig is en hardop zegt dat hij moslims haat.'
Hoe Israël in zeventig jaar uitgroeide tot een multiculturele hutspot
Israël is zeventig jaar jong. In die korte tijd groeide het blanke 'westerse' landje uit tot een multiculturele hutspot. En hoewel alle joden in Israël hun natie hoog hebben als veilig thuisland, blijkt de ene jood niet altijd evenveel waard als de andere.
Esther Voet: 'Israël is echt een wonder'
Hoofdredacteur Esther Voet (55) van het Nieuw Israëlitisch Weekblad vindt het 'onvoorstelbaar wat in de staat Israël allemaal voor elkaar wordt gebokst'. In tegenstelling tot Marjan Sax (70), die Mama Cash oprichtte, een fonds voor vrouwenrechten. 'De staat Israël is een totaal echec.'