Slash and burn cultivation, rainforest cut and burned to plant c

De longen van de wereld staan in brand, of valt het wel mee?

Het kan je maar moeilijk zijn ontgaan: de Amazone staat in brand. Dat klinkt wellicht overdreven, maar het aantal bosbranden in de Amazone is sinds jaren niet zo hoog geweest. Dat zorgt voor vraagtekens en vermoedens. Aan de ene kant zijn bosbranden in deze tijd van het jaar niet ongebruikelijk, aan de andere kant is het aantal bosbranden opvallend gezien het steeds kleiner wordende oppervlak van wat ooit de Amazone was. Bovendien is de rol van de Braziliaanse president Bolsonaro niet geheel onomstreden.

De Amazone staat in brand!

Dit jaar gaat het om bijna 83.000, veelal aangestoken bosbranden in Brazilië. Dat is een stijging van meer dan 80 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2018. ‘De longen van de aarde staan in brand’, aldus de begeleidende tekst boven een oproep om geld te doneren aan het Wereldnatuurfonds. Die oproep werd ondersteunt door de Franse president Macron die er nog een schepje bovenop doet: ‘Ons huis staat in de brand. Letterlijk. Het Amazonewoud, de longen die 20 procent van de zuurstof van onze planeet produceren, staat in brand.’ Ook andere media willen maar al te graag ons met de neus op de feiten drukken en gebruiken regelmatig het argument dat het Amazonegebied van groot belang is voor de zuurstofvoorziening op aarde.

amazone-oerwoud-thedailygreen

Lees ook: Het klimaatprobleem kan opgelost worden door heel veel bomen te planten!

Grote bedreiging voor de natuur

Dat de branden in de Amazone een ernstige bedreiging vormen voor de natuur, dat staat wel vast. Vriend en vijand zijn het eens over de impact van die branden, temeer er nogal driftig op los wordt gekapt en het gebied daardoor elk jaar kleiner wordt. De suggestie dat we door het verdwijnen van een groot deel van de Amazone in ademnood zouden komen is echter lichtelijk overdreven.

Longen van de aarde

“Het is een wijdverbreid misverstand dat de Amazonewouden ‘de longen van de aarde zijn’, aldus Amazone-onderzoeker Bart Kruijt van de Wageningen University: “Door fotosynthese nemen bomen CO2 op en produceren ze zuurstof. Maar ze nemen net zoveel op als ze uitstoten. Ze gaan pas zuurstof produceren als ze groeien. En dat is in de Amazone niet het geval, het wordt juist minder. Bovendien: de planten die in de plaats van die bomen komen, produceren die zuurstof ook. “

Met die impact valt het dus wel mee, zegt Kruijt: “Zelfs als we alle bossen in de wereld weg zouden halen, hebben we niet ineens geen zuurstof meer.”

amazone-natuur-thedailygreen

Lees ook: 7 manieren om bomen te planten vanuit huis!

Misopvatting

Ook collega-wetenschapper Ingrid van der Laan-Luijkx onderschrijft die stellingname: “De bewering dat het Amazonegebied verantwoordelijk is voor 20 procent van onze zuurstof, klopt niet. Ik denk dat mensen het verwarren met dat er bijna 21 procent zuurstof in de lucht zit. Op de beschikbare hoeveelheid zuurstof in de lucht hebben de huidige branden in de Amazone bijna geen effect.” Volgens wetenschappers gaat het naar schatting om een verschil van 0,001 procent.

Ook Ingrid van der Laan-Luijkx erkent dat zij regelmatig spreekt over de  ‘longen van de aarde’: “Ik gebruik de term om in het algemeen uit te leggen dat een bos net als longen CO2 en zuurstof uitwisselt. Dat spreekt meer tot de verbeelding dan dat je het hebt over CO2 die op de langere termijn toeneemt. Het is een symbool geworden. 

Het zuurstofargument is pertinent onjuist

In de hele discussie over de branden in de Amazone voert het zuurstofverhaal de boventoon, zegt Kruijt. “Dat is niet goed, want het klopt niet. Iedereen praat elkaar na zodat ze het niet over klimaatverandering hoeven te hebben. Als iemand zegt dat de zuurstofbewering onzin is, dondert het verhaal in elkaar en loop je het risico dat mensen zeggen: ‘Het is zo erg nog niet’. Terwijl het onderwerp wél belangrijk is en de branden zeker voor schade zorgen. Alleen op andere gebieden dan de zuurstof.”

Klimaat- en energie-expert Wim Turkenburg wijst op de risico’s van het gebruik van onjuiste beweringen. “Zulk gebruik van onjuiste feiten brengt risico’s met zich mee. We komen zo in een ‘Trump-achtige’ samenleving. Trump zegt: ik creëer mijn eigen feiten, wetenschap is niet van belang’. Maar we moeten mensen voorzien van juiste informatie. Je moet geen wetenschappelijke onzin verkopen. Dan kom je namelijk op een hellend vlak en verdwijnt het vertrouwen.”

regenwoud-brazilie-thedailygreen

Lees ook: Een boom werkt net zo verkoelend als 10 airco’s: feit of fabel?

Voorbode van meer branden

“Overigens zijn de zorgen over onze zuurstof wel terecht als je de Amazone-branden ziet als een voorbode van steeds meer en meer grote bosbranden in de wereld”, benadrukt Kruijt. Hiermee loopt hij enigszins vooruit op de volgende fase in de hele discussie: de rol van de politici. De Amazone mag dan wel voor het grootste deel in Brazilië liggen, dat wil niet zeggen dat enkel Brazilië verantwoording draagt. 

Het gaat niet om zuurstof, maar om CO2

“De belangrijkste functie van de Amazone is de opname van CO2, dat is van invloed op wereldschaal. De vegetatie op onze planeet, waar de Amazone een belangrijk onderdeel van is, neemt een kwart op van alle CO2 die we uitstoten. Ook is er enorm veel CO2 in de bossen opgeslagen, onder meer in bomen en houtskool. Als dat vrijkomt, heeft dat een grote impact. Het betekent dat de aarde nog verder gaat opwarmen. Oerwouden spelen een belangrijke rol in de vochthuishouding en in het klimaat op aarde. Bij het verbranden van oerwouden om het te ontbossen en er landbouwgebied van te maken krijg je bovendien veel bodemerosie en dreigt uiteindelijk verwoestijning van deze gebieden, zoals we in Afrika zien”, waarschuwt Turkenburg. 

amazone-brazilie-waterval-thedailygreen

Wat vind jij van deze zorgelijke situatie? En wat zou volgens jou de oplossing zijn? Denk mee en laat het ons weten in de reacties hieronder of op Facebook.