Op deze historische kaart tekenden de Polen waar ze in Nederland een kernbom zouden gooien

De kaart is onderdeel van expositie ‘Als de Russen komen’, dat nog tot en met 1 september te bezoeken is in het Nationaal Militair Museum (NMM). Polen zou ‘ons’ en Noord-Duitsland aanvallen als het tot een echt militair treffen zou komen. Dus oefenden ze op papier waar ze kernbommen zouden droppen. Een militair strateeg tekende een paar blauwe lijnen en schepen aan de kust. Die stellen troepen van de NATO voor, ‘onze bondgenoten’, vertelt Willemsen, conservator bij het NMM in Soest . ,,Die grote, rode lijn zal de centrale aanvalsmacht zijn. Het is net Stratego.’’

Maar een spelletje zou het niet worden. Een kernbom op de Veluwe zou een paar belangrijke bases uitschakelen. Van de Harskamp tot Artillerie Schietkamp bij ’Harde. Dan heb je een gebied van de zuidelijke Veluwe tot vlak onder Zwolle. Willemsen: ,,Ik heb geen deskundige op dat gebied, maar een kernbom zou er voor een enorme schade hebben gezorgd aan mens en materieel.’’  De oefenkaart uit Polen is in Soest voor het eerst te zien in West-Europa, weet Willemsen. Een pronkstuk dat de Koude Oorlog en zijn dreiging tastbaar maakt. 

Het kan verkeren. De Koude Oorlog was volop aan de gang in de jaren ‘70, de tijd waar de kaart uit stamt. Geen halve eeuw later zijn ‘we’ dikke vrienden met Polen en hoort het land bij de Europese Unie. ,,In die tijd was Polen lid van het Warschaupact, de tegenhanger van de NATO.’’ Het waren de twee militaire bondgenootschappen die lijnrecht tegenover elkaar stonden in de Koude Oorlog. Het Warschaupact bestond uit een club communistisch landen, de NATO was ontstaan uit geallieerde bondgenoten uit de Tweede Oorlog, waar later andere ‘westerse’ landen zich bij aansloten. 

Dé jachtbommenwerper van de NATO uit de Koude Oorlog is de F-104 Starfighter, die op deze foto te zien is en dit weekend ‘in het echt’ bij het NMM:

Die kernbom viel trouwens nooit op de Veluwe - of waar dan ook in West-Europa. Maar de Koude Oorlog is evengoed te zien in het landschap. ,,Bijvoorbeeld de luchtwachttorens’’, zegt Willemsen. Die stonden in het hele land en vormden een sluitend ‘netwerk’. De ‘luchtwachters’ van het Korps Luchtwachtdienst (KLD) moesten op tijd vijandelijke vliegtuigen waarnemen. Doel: de angel uit een verrassingsaanval halen. 

En natuurlijk was er de IJssellinie, die ook zichtbaar is in het landschap. Vorig maand werd bekend dat die bij Olst-Wijhe flink wordt opgeknapt. Met water uit de rivier zou een deel van Oost-Nederland onder water worden gezet. Daarmee moest een massale aanval van mensen en materieel tot stoppen worden gebracht. Dat werkt bij tanks, maar ‘mensen kun je er natuurlijk vrij makkelijk overheen zetten met vliegtuigen’, weet Willemsen. ,,In die zin was de IJssellinie een beetje achterhaald.’’

De expositie ‘Als de Russen komen’ is nog tot 1 september te bezoeken. Dit weekend pakt het museum uit met rijdende tanks en ander oorlogsspul, zoals de Starfighter. Willemsen: ,,Dan is het heel druk. Als je alleen voor de expositie komt, kun je beter volgende week komen kijken.’’