Muziek tijdens operatie verkleint verslavende pijnstillerbehoefte bij patiënten – Klopt dit wel?
Berichten verspreiden zich vaak razendsnel, of ze nu kloppen of niet. Wij proberen de zin van de onzin te scheiden. Vandaag: muziek dempt pijn patiënten rondom een chirurgische ingreep, en ook hun pijnstillerbehoefte.
Van wie komt die claim?
In het Rotterdamse Erasmus MC rollen patiënten voortaan de operatiekamer in met een tablet op schoot die muziek afspeelt. Actualiteitenprogramma EenVandaag legde het afgelopen week met camera’s vast. Mét een boodschap: uit het Rotterdamse onderzoek van emeritus hoogleraar chirurgie Hans Jeekel zou namelijk blijken dat muziek voor patiënten de pijn rondom een operatie dempt, en dus ook de hang naar verslavende pijnstillers. NRC Handelsblad, AD en RTL Nieuws deden eveneens verslag.
Klopt het?
Hoogleraar anesthesiologie Albert Dahan van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) is kritisch. Het Rotterdamse onderzoek, verschenen in vakblad Annals of Surgery, laat volgens Dahan namelijk geen bijzonder groot effect zien: de invloed van muziek is drie keer kleiner dan de normale spreiding aan pijnstillerbehoefte tussen patiënten.
Dat is nog altijd beter dan niks, zegt medisch statisticus Maarten van Smeden (ook LUMC), maar volgens hem wankelt helaas óók die uitkomst. De Rotterdamse studie is namelijk een zogeheten meta-analyse van tientallen eerdere studies naar muziek in de operatiekamer, waar ook kwalitatief mindere experimenten tussen zaten. Bij het gros van de studies wist de arts én vaak ook de patiënt dat de muziek bedoeld was om pijn te verminderen. ‘Alleen al die suggestie kan een dokter wat minder pijnstillers doen voorschrijven – bewust of onbewust’, aldus Van Smeden. Het is dan niet meer duidelijk welk deel van de uitkomst aan de muziek te danken is, of aan welwillende artsen.
Hoogleraar muziekcognitie Henkjan Honing van de Universiteit van Amsterdam sluit zich daarbij aan. ‘Wat je zou willen is een grote studie waarbij je de patiënt ter controle een koptelefoon op zet met geruststellende woorden of zachte geluiden, zonder dat de pijnstillervoorschrijvende arts weet welke van de twee het is. Dan weet je zeker wat precies de invloed van muziek is.’
In een reactie zegt Jeekel dat deze vertekening in zijn analyse al voldoende is afgevangen. Juist doordat zijn onderzoek tientallen studies bundelt, zouden de ergste vertekeningen tegen elkaar wegvallen.
Enkel muziek spelen tijdens de operatie zelf, wanneer de patiënt buiten bewustzijn is, lijkt sowieso niet te helpen. De drie studies die dat onderzochten, toonden geen enkel pijnstillend effect van muziek aan. Het verbaast Honing niets. ‘Om muziek te beleven heb je je aandacht nodig. En je geheugen, want zo speelt muziek met je verwachtingen. Maar tijdens de narcose zijn juist die hersenfuncties uitgeschakeld.’
Dat het aantal pijnstillerverslavingen óók daalt als er muziek rondom de operatie wordt gespeeld, is volgens Dahan helemaal niet hard te maken. In Nederland is namelijk nog geen goed zicht op de relatie tussen verslaving en pijnstillergebruik tijdens de operatie. ‘Wij denken dat het meer te maken heeft met hoeveel opiaten mensen voorgeschreven krijgen voor thuisgebruik.’ Toch is Dahan niet tegen muziek rondom een operatie: kwaad kan het zeker niet.
Eindoordeel
Muziek voor en na een operatie kan geen kwaad, maar ontegenzeggelijk bewijs ontbreekt dat het een bijzonder pijndempend effect heeft, laat staan dat het pijnstillerverslaving tegengaat.
Zit er een limiet aan het aantal mensen dat je kunt kennen? Wat bewijst de uitslag van een schriftelijke test eigenlijk? In onze Grote Vragen Podcast beantwoorden we ‘vragen waar je nooit over na hebt gedacht maar plotseling dolgraag een antwoord op wilt hebben’.