‘Nepnieuws is de nieuwe goudmijn’

Zeker 235 miljoen dollar wordt jaarlijks verdiend met advertenties op sites die nepnieuws  of politieke propaganda verspreiden. Dat blijkt uit een studie van de Global Desinformation Index.

De samenstellers van de index (pdf) bestudeerden niet minder dan 20.000 domeinen met dubieuze content, maar volgens Danny Rogers van Global Desinformation Index zijn de bevindingen nog maar het ‘topje van de ijsberg’.

De verspreiders van nepnieuws hebben verschillende motieven, maar geld verdienen is er zeker een van. Ideologische beïnvloeding een andere. Een bekend voorbeeld is het geruchtmakende Cambridge Analytica, dat Facebook gebruikte om de Amerikaanse verkiezingen van 2016 te manipuleren. Het rapport onderscheidt ook nog ‘grassroots trollen’, figuren die vanuit hun overtuiging al dan niet bizarre complottheorieën verspreiden.

Als voorbeeld haalt het rapport een zevental Canadese nieuwssites aan, sommige specifiek gericht op de Franstalige provincie Quebec, met namen als The Silver Times. Zij bleken (in 2017) te zijn opgezet vanuit de Oekraïne en de slecht vertaalde artikelen werden gepromoot via sociale media en een netwerk van 300 Russische bots. De initiatiefnemer, een 38-jarige man, verdiende maandelijks 1300 dollar aan Google advertenties, vier keer het gemiddelde salaris in zijn land. Lang hield de man het overigens niet vol. Zijn AdSense account werd afgesloten.

Het rapport schetst een somber beeld van het huidige medialandschap, waarin steeds meer advertentiegeld naar online publicaties gaat, al dan niet gevuld met nepnieuws en extremistische content, en veelal ten koste van traditionele journalistiek. De politiek heeft de online media inmiddels ook massaal ontdekt, in de VS bedroegen de advertentiebestedingen vorig jaar alleen al zo’n 1,9 miljard dollar, tegen 17 miljoen in 2017.

Het adtechecosysteem is de perfecte manier om iedere denkbare boodschap over te brengen, en zeker niet alleen welke shampoo je moet kopen of welke auto je moet rijden, constateren de samenstellers van het rapport. Zij waarschuwen voor effecten als ‘false consensus effect’ en ‘confirmation bias’.

De partijen die garen spinnen bij deze ontwikkeling zijn de adtechbedrijven. Hun aantal is de laatste jaren enorm gegroeid. In 2011 ging het om 1200 adtechbedrijven, nu zijn het er 5000. Het rapport spreekt van een ‘digitale goudkoorts’. Een belangrijk deel van de advertenties wordt volledig geautomatiseerd verkocht – een advertentiedeal kan in milleseconden worden gesloten – en daarmee neemt advertentiefraude sterk toe. Adverteerders verliezen naar schatting 51 miljoen dollar per dag (!) aan onder meer websites die alleen door bots worden bezocht.

‘De online wereld is gekaapt door lieden die willen desinformeren,’ staat in het rapport. ‘We zijn aangeland op het punt waarop het web zijn functie van platform voor de vrije uitwisseling van informatie dreigt te verliezen.’

De samenstellers willen dan ook dat merken en mediabureaus beter begrijpen hoe het digitale ecosysteem werkt en de adtechgemeenschap, sociale platforms en zoekmachines meer moeten gaan doen om desinformatie en misbruik tegen te gaan. Concrete voorstellen doet het rapport in dit verband niet.

Een activistische groep genaamd Sleeping Giants – opgericht na de Amerikaanse verkiezingen – probeert adverteerders via Twitter en Facebook al wel te waarschuwen voor dubieuze sites. ‘Adverteerders hebben zich in het verleden blindgestaard op bereik, ze moeten hun verantwoordelijkheid nemen,’ vindt oprichter Matt Rivitz.

Foto Shutterstock