De ‘vervangingstheorie’ waar Dries Van Langenhove mee dweept: ‘Een gedachtegoed dat tot geweld kan leiden’
Onafhankelijk Kamerlid Dries Van Langenhove (Vlaams Belang-fractie) heeft een opmerkelijk bericht verspreid waarin hij waarschuwt voor de ‘vervanging’ van de Vlaming. Julia Ebner (28) onderzocht deze ‘grote vervangingstheorie’, die stelt dat het blanke ras dreigt uit te sterven. We spraken deze onderzoekster in augustus 2019. Dat gesprek kunt u hier herlezen:
Herlees hier het verhaal uit 2019:
De blanke, westerse bevolking wordt sluipenderwijs vervangen door migranten, en de schuldigen zijn linkse politici die buitenlanders nodig hebben als stemvee, feministen die weigeren blanke baby’s op de wereld te zetten en Joodse intellectuelen die een ‘anti-blanke agenda’ voeren.
Ziehier ‘de grote vervangingstheorie’, een vrij recente complottheorie die zijn oorsprong vindt in Frankrijk en door de Identitaire Beweging – een pan-Europese extreem-rechtse organisatie – over het internet is verspreid, om uiteindelijk wit-nationalistische terroristen te inspireren tot dodelijk geweld. De theorie staat in Nederland ook bekend als ‘omvolking’. Een aanhanger van deze theorie, de 21-jarige Amerikaan Patrick Crusius, schoot afgelopen weekend 22 mensen dood in El Paso, waarbij hij het had gemunt op Mexicanen. In maart doodde de Australiër Brenton Tarrant 51 mensen in een moskee in het Nieuw-Zeelandse Christchurch om de ‘culturele en raciale’ vervanging van ‘witte naties’ een halt toe te roepen.
De Oostenrijks-Engelse extreem-rechts-onderzoekster Julia Ebner (28), verbonden aan de Londense denktank ISD Global, publiceerde vorige maand een onderzoek naar de oorsprong en verspreiding van de vervangingstheorie. Uit het onderzoek blijkt onder meer dat er tussen 2012 en 2019 zo’n anderhalf miljoen tweets aan zijn gewijd, in het Engels, Frans en Duits. In 2018 werd er maar liefst 330 duizend keer over getweet.
Volgens Ebner hebben rechts-nationalistische politici als Björn Höcke (AFD) en Marion Maréchal-Le Pen (Front National) een flinke bijdrage geleverd aan de normalisering van de theorie door die op Twitter en in interviews als een feit te presenteren. In Nederland wordt dat geluid vooral vertolkt door Geert Wilders. “We worden vervangen door een cultuur van haat en geweld”, twitterde hij onlangs nog. Ook Thierry Baudet schurkt dicht aan tegen de vervangingstheorie door te waarschuwen dat de elite bezig is “de Nederlandse bevolking homeopathisch te verdunnen met alle volkeren van de wereld”.
Identitaire Beweging
Een belangrijke rol in de verspreiding van de vervangingstheorie wordt volgens Ebner ingenomen door de Oostenrijkse tak van de Identitaire Beweging, onder leiding van Martin Sellner (30), een mediawijze ‘hipster’ met een designerbril en een verleden als neonazi. De Identitaire Beweging, die een paar duizend leden telt in heel Europa, presenteert zich als een patriottistische, niet-gewelddadige organisatie en haalt geregeld de media met acties tegen de ‘islamisering’ van Europa. Op haar site is een pagina gewijd aan ‘De Grote Vervanging’ en wordt gewaarschuwd dat ‘Europese volkeren’ binnen een paar decennia een minderheid zullen vormen in eigen land dankzij ‘lage geboortecijfers’ en de ‘massale’ migratie van moslims.
“De Identitaire Beweging, die verantwoordelijk is voor de bulk van socialemedia-uitingen over de vervangingstheorie, gaat doelmatig te werk, met gebruik van terminologie uit de militaire wereld”, zegt Ebner over de telefoon. “Zo hebben ze het bijvoorbeeld over ‘scherpschuttersmissies’, waarmee ze doelen op gerichte socialemedia-aanvallen op linkse politici. Die worden dan gebombardeerd met tweets over de vervangingstheorie. Of ze geven het sein voor ‘massale luchtaanvallen’, waarna aanhangers sociale media overspoelen met links naar artikelen over de vervanging van het blanke volk op alternatieve rechtse media.”
In 2017 ging Ebner korte tijd undercover bij de Engelse tak van de Identitaire Beweging. Na een kennismakingsgesprek via Skype werd ze uitgenodigd om enkele workshops en lezingen bij te wonen. Daar viel het haar al op dat er veel aandacht werd besteed aan de vervangingstheorie. “Ik ben ervan overtuigd dat de theorie zonder de Identitaire Beweging nooit zo wijdverspreid had kunnen raken. Met hashtagbombardementen, memes (humoristisch bedoelde digitale uitingen, red.) en gemanipuleerde data over geboortecijfers hebben ze die vanuit de marge naar de mainstream getrokken.”
Brede aanhang
Geestelijk vader van de vervangingstheorie is de reactionaire Franse schrijver Renaud Camus (73), die in 2011 het boek Le grand remplacement publiceerde. Een groot bewonderaar van Camus is PVV-politicus Martin Bosma. Vorig jaar gingen ze in Rotterdam nog met elkaar op de foto tijdens een demonstratie tegen de ‘islamisering van Nederland’. Volgens Ebner slaat de vervangingstheorie aan bij een keur aan rechts-nationalistische en extreem-rechtse types omdat ze er elk iets van hun gading in vinden.
Ebner: “Antisemieten gebruiken de theorie om aan te tonen dat Joden achter de schermen bezig zijn het blanke ras te vervangen. Moslimhaters gebruiken haar om linkse politici ervan te beschuldigen dat ze islamitische migranten massaal binnenlaten vanuit electoraal oogpunt. Vrouwenhaters gebruiken haar om erop te wijzen dat abortus en vrouwenemancipatie middelen zijn om het blanke ras te laten uitsterven.”
Een geliefd onderwerp van hoon onder aanhangers van de vervangingstheorie is Angela Merkel, die Europa zou hebben uitgeleverd aan islamitische vluchtelingen. De Merkel-haat inspireert dikwijls tot gewelddadige beeldtaal en retoriek. Vooral op webfora als 4chan en 8chan worden continu memes in elkaar geknutseld waarin Merkel islamitische terroristen vrijelijk toegang tot Europa verschaft of simpelweg ‘de verraadster’ wordt genoemd. Zowel Patrick Crusius als Brenton Tarrant was actief op 8chan, en allebei plaatsten ze een manifest op het forum waarin ze uitlegden dat de vervanging van het blanke ras alleen met geweld kan worden tegengehouden.
Normalisering
Tijdens haar undercover-periode bij de Identitaire Beweging sprak Julia Ebner eens met Martin Sellner, die zei zich te verbazen dat de retoriek over de vervangingstheorie nog niet tot geweld had geleid. Daarna volgde de aanslag in Christchurch door Brenton Tarrant, die – zo bleek later – geld had gedoneerd aan Sellners Identitaire Beweging. Sellner heeft sindsdien altijd ferm afstand genomen van geweld. Ook andere publieke figuren die expliciet of impliciet flirten met de vervangingstheorie – zoals president Donald Trump, die het consequent heeft over een ‘invasie’ van Zuid-Amerikaanse vluchtelingen – zeggen niets van geweld te willen weten. Trump veroordeelde de ‘racistische haat’ van Patrick Crusius en weet de aanslag aan ‘gewelddadige videospelletjes en geestesziekte’.
Volgens Ebner getuigen zulke blijken van afkeur van een naïeve houding. “In alle artikelen en video’s over de vervangingstheorie die wij hebben doorgenomen, wordt gesteld dat het blanke ras een existentiële bedreiging boven het hoofd hangt. Dat creëert een gevoel van urgentie bij de aanhangers: er moet nu iets drastisch gebeuren, anders sterven we uit. Politici die de vervangingstheorie helpen verspreiden kunnen oprecht zijn in hun afkeer van geweld, maar ondertussen normaliseren ze wel een gedachtegoed dat tot geweld kan leiden.”