Start van hoofdcontent

Cultuur

nl

Wie zijn de verzetshelden achter de straatnamen van het nieuwe Centrumeiland?

11 augustus 2019, 07.00 uur · Aangepast 12 augustus 2019, 15.41 uur · Foto: Design: design Raul Balai, expositie Zwart & Revolutionair: het verhaal van Hermina en Otto Huiswoud

Burgemeester Halsema maakte tijdens de Keti Koti-herdenking bekend dat op het nieuwe Centrumeiland in IJburg 27 verzetsstrijders tegen het Nederlandse koloniale bestuur in Suriname, de voormalige Nederlandse Antillen en Indonesië een straatnaam krijgen.

'De stad groeit. En in onze groeiende stad moeten nieuwe verhalen hun centrale plek kunnen vinden. Ook als ze pijnlijk zijn', zei de burgemeester. De straten worden vernoemd naar verzetsstrijders schrijvers, feministen, entertainers en ook andere activisten. Maar wat voor geschiedenis gaat er achter die namen schuil?

Louis Doedel: voorman eerste arbeidersbeweging
Eén van de straten wordt vernoemd naar Louis Doedel. Hij kwam in de jaren dertig van de twintigste eeuw op voor werklozen en organiseerde massaprotesten tegen het koloniaal regime. Als voorman van de eerste arbeidersbeweging van Suriname zette hij een protestkrant op en zorgde hij dat er een gaarkeuken kwam voor mensen die niet aan voedsel konden komen.

Louis Doedel / Foto: Wikipedia

In 1937 werd hij opgepakt in opdracht van toenmalig gouverneur Kielstra vanwege zijn protesten en werd hij, net als meer activisten in die tijd, naar een inrichting gebracht waar hij 43 jaar lang opgesloten zat.

Doedel is de oudoom van journalist Nina Jurna die de straatnaam een geweldig eerbetoon vindt. 'Ik vind het een historisch moment, ongelofelijk. Ik heb voor de zekerheid nog navraag gedaan bij de gemeente Amsterdam of dit klopte. Dat hij een straat krijgt is heel belangrijk, maar ik hoop dat hij en de andere 27 verzetshelden ook in de toekomst in de Nederlandse geschiedenisboeken te vinden zullen zijn en dat we de Nederlandse geschiedenis op een eerlijke manier vertellen.'

Lees ook: Nina deed onderzoek in slavenregisters: 'Er dreigen veel verhalen verloren te gaan.'

Virginia Dementricia
De Virginiastraat en het Virginiahof dragen de naam van Virginia Dementricia, geboren in 1842 op Barbolio, een plantage in Oranjestad, Aruba (tegenwoordig San Barbola). Van jongs af aan werkte Virginia op de plantage in Aruba waar ze bekendstond om haar streken.

Virginia Dementricia / Illustratie: Vanesse Paulina

Ze wilde zich niet laten beteugelen en kwam meer dan eens in opstand tegen de plantagehouder. Zo pikte ze kleding van de plantagehouder en liep ermee in het openbaar rond. Ook probeerde ze meerdere keren weg te lopen. De politie legde haar vaak straffen op, waaronder veertien slagen met een touw, maar ondanks dat bleef zij zich verzetten.

Hermina en Otto Huiswoud
De Huiswoudstraat en het Huiswoudhof zijn vernoemd naar de Surinaamse Hermina en Otto Huiswoud. Zij speelden een grote rol tijdens de Harlem Renaissance, een periode van zwart activisme waarbij schrijvers, activisten en kunstenaars een netwerk vormden, ze protesteerden tegen de onderdrukking veroorzaakt door kapitalisme en kolonialisme.

Hermina en Otto Huiswoud / Illustratie: Raul Balai

De organisatie The Black Archives maakte eerder een expositie over het tweetal. 'Heel mooi dat er toch een vorm van erkenning is van dit stukje geschiedenis en de belangrijke rol die dit echtpaar heeft gespeeld. Voor de emancipatie voor Surinamers in Nederland en ook wereldwijd eigenlijk', zegt Mitchel Esajas van The Black Archives.

'Wat ik vooral mooi vind, is dat het een verhaal dat heel lang verborgen is gebleven, toch weer een stukje zichtbaar maakt, want vandaag de dag zijn er nog heel veel mensen die nooit van hen gehoord hebben. Maar sinds de expositie zijn er steeds meer mensen die ervan weten en zich erin verdiepen.'

Lees ook: Straten Centrumeiland worden vernoemd naar strijders tegen koloniale overheersing en racisme

Indiaase contractarbeider Janey Tertary
Ook de Indiaase contractarbeider Janey Tertary krijgt haar eigen straat. In november 1880 kwam ze aan in Suriname waar haar een goede toekomst werd beloofd, maar niets was minder waar.

Janey Tetary / Foto: Tasiana Ramdin

Ze kwam terecht op suikerplantage Zorg en Hoop, waar ze opkwam voor de belangen van haar medecontractarbeiders en zich verzette tegen het zware werk en de ruwe behandeling door de plantagehouders. Door Tertary kwam er een grote opstand op de plantage die uitliep op een bloedige strijd tegen Nederlandse militairen. Tertary kwam hierbij om het leven. 

Muzikanten Woiski sr. en Woiski jr.
Vader en zoon Woiski krijgen samen de Woiskistraat. De twee muzikanten uit Suriname maakten, ondanks hun moeizame relatie, samen furore in de jaren twintig in Nederland. Senior opende club La Cubana in de Leidsestraat, waar hij voornamelijk Latijns-Amerikaanse muziek speelde. De twee waren zo ongeveer de eerste zwarte artiesten die een carrière hadden in Nederland

Max Woiski Sr. / Foto: Harry Pot

Lees ook: Tijdelijk genummerde straatnamen voor nieuwe bewoners Centrumeiland

Keuze straatnamen
De straten van het nog te bouwen Centrumeiland zouden eerder vernoemd worden naar strijders uit de Slag om de Zuiderzee (1573). Maar na weerstand, omdat veel van die straatnamen onuitspreekbaar bleken, is op initiatief van burgemeester Halsema besloten de straatnamen te vernoemen naar zij die in verzet kwamen tegen het Nederlandse koloniale bestuur.

De keuze voor de namen is na onderzoek van het Koninklijk Instituut voor Taal- Land- en Volkenkunde en met advies van het NiNsee en de Commissie Naamgeving Openbare Ruimte, tot stand gekomen. Van de 27 straten zijn er vier vernoemd naar vrouwelijke verzetsstrijders.

Het nieuwe Centrumeiland, de wijk die behoort tot IJburg, zal in 2026 worden opgeleverd.