Tentoonstelling nazidesign in het Design Museum in Den Bosch moet kunnen

Brief van de dag: nazidesign

Ruben Vis vindt het ‘raar en onsmakelijk’ dat het Design Museum in Den Bosch een tentoonstelling organiseert over het design van het Derde Rijk (O&D, 6 augustus). Mij lijkt dat nou juist prima passen binnen de doelstelling van dat museum, waarbij ik er zonder meer van uitga dat daarbij van kritiekloze bewieroking geen sprake is.

Vis heeft kennelijk moeite met de ongemakkelijke waarheid dat er ook aan de uitingen van het perfide naziregime verschillende kanten zitten. Wie de ogen daarvoor sluit, maakt zichzelf tot een gevangene van het verleden. Die tweespalt zie je bijvoorbeeld bij de documentaires Triumph des Willens (1935) en Olympia (1938) van Leni Riefenstahl. Hier gaan esthetiek, technische hoogstandjes, propaganda en (voor de hedendaagse kijker) anti-nazipropaganda hand in hand. Het zijn tijdsdocumenten waarvan we in allerlei opzichten iets kunnen leren, mits je jezelf ervoor openstelt en de context erbij betrekt.

Overigens toonden al diverse internationale musea al dan niet kunstzinnige artefacten uit de nazitijd. Zo vond in 2017 in Duitsland de expositie Artige Kunst; Kunst und Politik im Nationalsozialismus plaats. En in de Verenigde Staten liep maar liefst drie jaar lang van – 2009 tot 2011 – de tentoonstelling State of Deception: The Power of Nazi Propaganda in het United States Holocaust Memorial Museum in Washington. Wat daar kon, moet ook hier kunnen.

_{Hans Hoes, Hengelo}

Poolse opstand

De brief van de perssecretaris van de Russische Ambassade is een staaltje onvervalste, ouderwetse Sovjet-/Russische propaganda (U, 3 augustus). De Poolse opstand in Warschau in 1944 kan dan wel zonder coördinatie met het Russische leger zijn ondernomen, maar dat is niet zo vreemd, omdat de Polen gegronde redenen hadden om de Russen te wantrouwen. In 1939 is tenslotte het Molotov-Ribbentroppact gesloten, waarbij Polen werd verdeeld tussen Hitler en Stalin.

Voor hun vrijheid strijdende Polen pasten niet in Stalins plannen om na de oorlog van Polen een vazalstaat te maken. Het Rode Leger bleef daarom niet alleen passief bij de opstand, maar dwarsboomde actief pogingen van de Westerse geallieerden om Warschau door de lucht van wapens te voorzien en blokkeerde Poolse hulptroepen van buiten de stad.

Er zijn ongetwijfeld veel Russische soldaten gesneuveld in Polen, maar niet in eerste instantie om dat land te ‘bevrijden’, als wel om door de nazi’s te verdrijven geheel Polen in de Sovjet-invloedssfeer te krijgen.

_{Willem van Haarlem, Amsterdam}

Vitesse-Ajax

Mooi, dat verslag van Ajax (Sport, 5 augustus). Gelukkig kwam de naam Vitesse tweemaal voor in dit artikel, anders zou je niet eens geweten hebben dat er ook nog ergens een tegenstander op het veld rondliep. . .

_{Herman van Gaal, Cuijk}

Egbert Modderman

Een kleine aanvulling op het interview met de zeer begenadigde jonge schilder Egbert Modderman (V, 5 augustus). Waar hij één van de werken van barmhartigheid, namelijk het verzorgen van de zieken, afbeeldt met vier mannen die een zieke dragen, heeft hij dit thema op een verrassende manier ontleent aan een overbekende geschiedenis uit de Bijbel.

Daarin geneest Christus een verlamde man die door zijn vrienden door het weggebroken dak voor Zijn voeten is neergelaten op een matrasje. Altijd weer valt dan het accent op Christus en de man ‘die plotseling aan Zijn voeten lag’. Maar de vier vrienden die hun vriend ergens oppakten en naar Christus toegedragen hebben. . . Dat, inderdaad, is het werk van onze barmhartigheid.

_{W.M.M. Moonen, Suwâld}

Atjeh

Michel Maas heeft gelijk als hij schrijft dat de positie van minderheden in Indonesië verslechtert (Zaterdag, 3 augustus). Tegelijkertijd valt zijn door nostalgie gekleurde blik op de alledaagse islam in Atjeh te nuanceren.

Voor veel religieuze Atjehers was de tsunami die hun families en al hun bezittingen meesleurde alleen te begrijpen én te verwerken als een door God gegeven beproeving. De zwaar getroffen bevolking bleek buitengewoon veerkrachtig en bouwde razendsnel weer op. Qua huizen en gebouwen, maar ook qua sociale relaties, familieleven en werk.

Zelden beschreven zij de tsunami als een goddelijke straf. Veel vaker dachten ze aan de tsunami als een uiting van Gods liefde, gestuurd om het gewelddadige conflict dat aan de gang was te beëindigen en hen een kans te geven hun geloof beter te beoefenen. De slachtoffers, zo legden islamitische leiders uit, waren rechtstreeks naar de hemel gegaan. Moeders vertelden dat God hun kinderen als eerste bij zich had genomen omdat hij zoveel van ze hield. In gezamenlijke Koranrecitaties, gebeden en rituelen gaf, en geeft, de religie hen de kracht om door te gaan, het leven weer op te bouwen, hun tweede kans te benutten.

Dat hebben de Atjehers volop gedaan. En daarom is menig bezoeker van de provincie onder de indruk van de gastvrijheid en bedrijvigheid op dit noordelijkste puntje van Sumatra.

_{Annemarie Samuels (universitair docent Universiteit Leiden) en David Kloos (onderzoeker KITLV Leiden)}

Boerkaverbod

Een vraag voor Amnesty: zou er in de hele wereld een man kunnen worden gevonden, die de rest van zijn leven uit vrije wil onder een boerka wil rondlopen?

Ik stel voor om het boerkaverbod niet te handhaven als het antwoord op die vraag ja is.

_{Kees de Jong, Utrecht}