In de politieke rubriek 2030 blikt NU.nl met een expert op een bepaald onderwerp vooruit naar het jaar 2030. In deze aflevering Marjolein ten Hoonte, directeur Arbeidsmarkt van uitzendbureau Randstad, over leren en werken in 2030.
"Nederland heeft buitenlandse werknemers nodig. De politiek moet deze boodschap goed uitdragen, anders staat onze arbeidsproductiviteit onder druk."
Hoe ziet de arbeidsmarkt er in 2030 uit?
"De arbeidsmarkt wordt steeds flexibeler. Het vaste contract en een vaste CAO gaan weg. Wel zullen er voor iedereen - hoe flexibel ook - dezelfde sociale vangnetten komen. Ook wordt er steeds minder gekeken naar beroepen. Het zal vooral gaan om de competenties die iemand heeft om het werk te verrichten."
Welke?
"Flexibiliteit, onafhankelijkheid, klantgerichtheid, commercialiteit, punctualiteit, talen. Ook goede werknemersvaardigheden zijn belangrijk. Daar praten we nu al regelmatig met scholen over. Hoe gedraag je je als werknemer en hoe maak je zelf een wissel tussen bedrijven mogelijk? Daarnaast wordt ervaring veel belangrijker."
Heeft u een voorbeeld?
"De eerste werkervaring van iemand die in de zorg wil werken, zou wel eens in de horeca kunnen zijn. Hoe ga je om met gasten en hoe secuur ben je en maak je schoon? Een volgende baan zou bij een klantenservice van een groot bedrijf kunnen zijn."
Wat voor arbeid verricht Nederland in 2030?
"We komen van nationale maakindustrie en gaan naar multinationale kennis- en dienstverlening. Dat proces zet door. We zien dat een bedrijf ervoor kiest zich te vestigen in een grote stad met luchthaven en arbeidspotentieel."
"Maar dat betekent niet dat het bedrijf daar produceert of doet wat zijn kerncompetentie is. Dat haalt het van over de hele wereld. We moeten dus de randvoorwaarden scheppen om zulke havens voor bedrijven te zijn. Ook moeten we de beroepsbevolking hierop voorbereiden. Op het moment dat de maakindustrie weggaat is het misschien handig dat bepaalde opleidingen niet meer op de plank te hebben liggen."
Wat betekent dit voor het onderwijs?
"Nu is het vaak heel theoretisch en branche gericht. We moeten mensen flexibeler opleiden waardoor ze zelf binnen bedrijfsprocessen een rol gaan vervullen. Werknemers zullen niet hun hele leven binnen het bedrijf hetzelfde werken doen, de interne flexibiliteit wordt groter. Ook zal worden verlangd dat mensen beter tussen bedrijven kunnen bewegen."
Minder beroepsopleidingen?
"Algemene comptenties zijn heel belangrijk, speciale beroepsopleidingen minder. Wel zie je dat het steeds belangrijker wordt om van generalist specialist te kunnen worden als de situatie daar om vraagt. Dat lijkt elkaar tegen te spreken, maar dat is niet zo. Het gaat erom dat je aangesloten op de tijd waarin je leeft, goed in de gaten hebt wat er van je wordt gevraagd en dat je daar tijdelijk specialist in kunt worden."
"Mensen die heel erg in de verte kunnen kijken, zeggen dat het hele generieke niet echt meer zal worden gevraagd. Het wordt belangrijk dat je kiest waar werk in is en dat je in de gaten houdt welke kennis wordt gevraagd zodat je in je eigen welvaart kunt voorzien."
Wat moet er veranderen?
"Onderwijs, overheid en bedrijven moeten meer naar elkaar gaan luisteren. Alle goede dingen daargelaten, zie je dat het drie afzonderlijke eilandjes zijn geworden. Zo moet worden voorkomen dat er wordt opgeleid voor een beroep met waar helemaal geen werk in is. Daar neigen we nu naar. Iemand wil iets met artistiek en wordt dan theaterdirecteur, maar daar zijn er maar een paar van nodig in Nederland."
Hoe moeten opleidingen dan worden ingericht?
"Als kennis van iedereen is en alles van internet is te halen, denk ik dat het vrij achterhaald is om met theorieboeken op een opleiding zitten. We zien nu al op plekken dat het heel erg helpt om mensen snel met het werk waarvoor ze worden opgeleid in aanraking te laten komen."
"Ik voorzie een toekomst van een combinatie van stages en online opleiden waardoor mensen een goede aansluiting hebben op het bedrijfsleven."
Is er behoefte aan buitenlandse werknemers in 2030?
"De cijfers wijzen uit dat we echt migranten nodig zullen hebben om als land de gewenste productiviteit te leveren. Ik verwacht dat dat voor alle opleidingsniveaus geldt."
Zullen de migranten van buiten de EU of van binnen de EU komen?
"Dat is moeilijk te zeggen, al dient het gemak de mens. Iemand zal eerder vanuit Polen dan vanuit Brazilie hier komen. Al is dat lang niet altijd noodzakelijk. Bedrijven zullen veel alerter zijn op waar het talent zit dat ze willen benutten. De vraag is of dat altijd naar Nederland moet komen. Bedrijven zullen meer teams over de hele wereld hebben zitten die werk verrichten. Mensen kunnen migreren naar Nederland, maar kennis ook, terwijl de mensen zelf elders in de wereld zitten."
Maar zullen buitenlanders die hier willen werken wel verwelkomd worden, gezien het huidige klimaat?
"Dat is een belangrijk issue dat moet worden aangesneden. De wetenschap dat we buitenlandse werknemers nodig hebben en de noodzaak hiervan duidelijk laten maken door de politiek wordt heel belangrijk de komende tijd."
Hoe moet dat gebeuren?
Ik ben geen politicus, maar ik zou ze adviseren daar iets meer voor open te staan en een positieve boodschap uit te dragen. Anders staat onze productiviteit onder druk."
Schrikken we nu mensen af?
"Er werken hier nu heel veel buitenlandse mensen naar volle tevredenheid. Wat we alleen zien is dat de vertaling daarvan niet altijd even secuur en consequent gedaan wordt. De plussen van de mensen die hier binnenkomen om de economie draaiende te houden worden niet altijd gezien. Dat bewustzijn in de maatschappij krijgen, is de grote uitdaging van de toekomst."