‘Dubieuze rol Frankrijk’ bij speurtocht naar IMF-directeur – de baan die Dijsselbloem had gewild
Dat Jeroen Dijsselbloem niet de opvolger wordt van IMF-directeur Christine Lagarde is deels te wijten aan de dubieuze rol die Frankrijk speelde als regisseur van de selectieprocedure. Dat zeggen EU-diplomaten en -ambtenaren die het proces achter de schermen van nabij hebben gevolgd.
De Franse minister van Financiën Bruno Le Maire was niet de onpartijdige scheidsrechter die hij had moeten zijn, maar deed er volgens sommigen alles aan om Dijsselbloems kansen te torpederen.
De Europese Unie was sinds begin deze maand op zoek naar een nieuwe IMF-directeur, omdat Lagarde dit najaar Mario Draghi opvolgt als president van de Europese Centrale Bank. Europa heeft het gewoonterecht de IMF-directeur aan te wijzen. Dat vereist onderlinge afstemming omdat meerdere EU-landen kandidaten voor de functie aandroegen. Het Nederlandse kabinet wierp voormalig Eurogroep-voorzitter Dijsselbloem in de strijd, Spanje zette zijn kaarten op minister van Economische Zaken Nadia Calviño en het Verenigd Koninkrijk ijverde voor de gouverneur van de Bank of England, Mark Carney.
Eigenlijk hadden de Finnen de voordrachtsprocedure in goede banen moeten leiden, want Finland is sinds 1 juli EU-voorzitter. De Finnen wilden die rol echter niet op zich nemen, omdat de Finse oud-eurocommissaris Olli Rehn ook kandidaat was voor de prestigieuze IMF-post. Omdat Frankrijk dit jaar voorzitter is van de G7, was Le Maire daarna de eerst aangewezen persoon om als bemiddelaar op te treden. ‘Wij hebben Frankrijk de sleutel in handen gegeven’, verzucht een betrokkene achteraf.
Al snel bleek dat regisseur Le Maire zich allesbehalve neutraal opstelde. Op de G7-top in het Franse Chantilly stak Le Maire zijn afkeer van Dijsselbloem niet onder stoelen of banken. Hij kondigde aan dat alle Zuid-Europese lidstaten diens kandidatuur zouden blokkeren (wat later niet bleek te kloppen). Vervolgens nam Le Maire zelf het initiatief om de Bulgaarse vicepresident van de Wereldbank, Kristalina Georgieva, voor te dragen. Nederland en Duitsland waren onaangenaam verrast door de Franse oppositie tegen Dijsselbloem. De Franse president Macron had immers informeel te kennen gegeven dat hij de kandidatuur van de PvdA’er wel wilde steunen. Het is onduidelijk of Macron van mening veranderde en zijn minister actief steunde in diens verzet tegen Dijsselbloem, of dat Le Maire op eigen gezag opereerde en Macron hem liet begaan.
Tactisch spel
De Fransen staan erom bekend dat ze zeer bedreven zijn in het tactische politieke spel. Macron zette begin juli bondskanselier Merkel op slimme wijze schaakmat door de Duitse Ursula von der Leyen voor te dragen voor het voorzitterschap van de Europese Commissie (EC). Merkel kon niet met goed fatsoen tegen haar eigen partij- en landgenote stemmen, waardoor de Fransen de belangrijke post van president van de Europese Centrale Bank konden claimen voor Lagarde. Ook toen werd een Nederlander het slachtoffer van de sluwe manoeuvres van de Fransen: de aspiraties van PvdA-zwaargewicht Frans Timmermans om Jean-Claude Juncker op te volgen als EC-voorzitter zonken in het zicht van de haven. De Franse keus Von der Leyen ging er met de prijs vandoor.
In de race om het IMF stond Duitsland vierkant achter Dijsselbloem. Duitsland en andere EU-landen hadden ook grote bedenkingen bij Georgieva omdat zij eigenlijk te oud is. In de IMF-statuten staat dat de directeur bij benoeming niet ouder mag zijn dan 64; Georgieva is bijna 66 jaar.
Verwarring
Het gevoel dat Frankrijk als bemiddelaar geen eerlijk spel speelde, werd afgelopen maandag versterkt toen Le Maire de 28 EU-landen liet weten dat er een shortlist van drie kandidaten was. Alleen: de Zuid-Europese landen kregen (informeel) te horen dat het ging om Dijsselbloem, Georgieva en Calviño, terwijl Le Maire aan Noord-Europa meldde dat de eindstrijd ging tussen Dijsselbloem, Georgieva en Rehn. Dit schepte volgens betrokkenen grote verwarring. Het leek erop dat Frankrijk verdeeldheid tussen noordelijke en zuidelijke lidstaten probeerde te zaaien om de kansen van de Oost-Europese Georgieva te vergroten.
Dijsselbloem was ondertussen bezig met een last minute charmeoffensief in Zuid-Europa. De oud-minister van Financiën ging vorige week op campagne in Madrid, Nicosia (Cyprus) en Athene om zijn reputatie van begrotingshavik en botte betweter wat te verzachten. Zijn verkiezingstournee wierp vruchten af; Cyprus en Spanje stemden als enige Zuid-Europese landen op de Nederlander.
Donderdagmiddag belegde Le Maire een teleconferentie tussen de Europese ministers van Financiën. Hij kondigde aan dat een stemming vrijdag de beslissing moest brengen. Onder andere Duitsland protesteerde: een stemming zou de verdeeldheid in Europa pijnlijk duidelijk maken en daarom slecht zijn voor de benoemingskansen van de uiteindelijke winnaar. Frankrijk had echter de regie en drukte zijn zin door: een hoofdelijke stemming moest de beslissing brengen.
Na de laatste stemronde bleek vrijdagavond dat Georgieva weliswaar meer stemmen kreeg dan Dijsselbloem, maar dat het verschil niet erg groot was (vijftien landen voor Georgieva en twaalf voor Dijsselbloem). Georgieva behaalde ook niet de vooraf bepaalde minimummeerderheid van 65 procent. Duitsland en Nederland legden zich daarom niet meteen bij de uitslag neer en wezen nogmaals op het risico dat het IMF-bestuur Georgieva afwijst vanwege haar leeftijd. Volgens Le Maire zou dat geen probleem zijn, omdat hij daarover al afspraken had gemaakt met zijn Amerikaanse ambtgenoot Steven Mnuchin. De VS zouden de benoeming van Georgieva sowieso steunen. Dijsselbloem maakte na enkele uren zelf een einde aan de discussie door op Twitter zijn nederlaag te erkennen en Georgieva te feliciteren.
Verdeeld
In EU-kringen wordt druk gespeculeerd over de vraag waarom Frankrijk zo duidelijk partij koos voor Georgieva. Franse bronnen zeggen dat het iemand uit Oost-Europa moest worden, omdat die lidstaten in de EU nogal onderbedeeld zijn als het gaat om belangrijke posten. Andere EU-diplomaten denken dat Frankrijk Dijsselbloem niet zag zitten vanwege diens gehamer op begrotingsdiscipline tijdens de eurocrisis. Weer anderen vermoeden dat Frankrijk stiekem belang heeft bij de benoeming van Georgieva: Le Maire zou haar toppositie bij de Wereldbank willen vrijspelen ten gunste van een landgenoot.
Hoe dan ook staat Europa er weer gekleurd op. De Europese Unie wilde juist eensgezindheid uitstralen door een gezamenlijke kandidaat voor te dragen. In plaats daarvan heeft de EU de wereld opnieuw laten zien hoe diep verdeeld zij is. Dat beeld wordt mogelijk nog verder versterkt nu het Verenigd Koninkrijk overweegt een eigen kandidaat voor de IMF-topfunctie te nomineren. Premier Boris Johnson zou Mark Carney alsnog kunnen voordragen, of anders oud-minister van Financiën George Osborne.