Extreem-rechts probeert AfD te kapen

Terwijl de AfD afstevent op een aantal grote stembuszeges, woedt binnen de Duitse anti-immigratiepartij een felle strijd. De verhouding tot extreem-rechts staat erbij centraal.

Partijprominenten waarschuwden eerder deze maand gezamenlijk dat extreem-rechts de partij dreigt te kapen. Voorzitter Alexander Gauland maande leden van de rechtervleugel hun toon te matigen. Met het oog op de deelstaatverkiezingen dit najaar in de Oost-Duitse deelstaten Saksen, Brandenburg en Thüringen zou de partij juist eensgezindheid moeten uitstralen.

Daarvan is geen sprake. Vooral de radicaal-rechtse voorzitter van de afdeling Thüringen, Björn Höcke, vaart zijn eigen koers – gesteund door ‘De Vleugel’. De binnenlandse veiligheidsdienst houdt dit deel van de AfD speciaal in gaten, vanwege verdenking van banden met extreem-rechts.

Landelijke bekendheid kreeg Höcke toen hij in 2017 het Holocaust-monument in Berlijn hekelde als „een monument van de schande”. Deze maand bracht hij een zaal vol aanhangers tot groot enthousiasme door te zeggen dat Duitsland een ‘muilkorfdemocratie’ is waar je niets meer mag zeggen.

Het „irrationele migratiebeleid van de voorbije decennia” zou Duitsland bovendien „financieel hebben laten bloeden alsof we een oorlog hebben verloren”. En de huidige regering zou uit zijn op „afschaffing van het Duitse volk”.

Höckes aanhang, die het bestuur schat op 15 tot 20 procent van de leden, vindt het allemaal prachtig. Maar de landelijke partijleiding presenteert de AfD graag als een burgerlijke conservatieve partij en vreest dat Höcke en de zijnen kiezers afschrikken.

En niet alleen kiezers. Hoe verder de AfD openlijk naar rechts opschuift, hoe kleiner de kans dat ze voor andere partijen een acceptabele coalitiepartner wordt in de deelstaten waar ze wellicht straks wel de grootste wordt. In Saksen, bijvoorbeeld, waar op 1 september gestemd wordt, gaat de AfD met de CDU in de peilingen aan kop. De voorzitter van de Centrale Raad van Joden , Josef Schuster, riep de partijen vorige week op de AfD bij de verkiezingen te isoleren. Een coalitie met de AfD sluiten zou „een fataal signaal zijn”.

Lees ook vele gezichten van de AfD

Buitenstaanders hebben moeite de verschillen tussen De Vleugel en partijleiding te herkennen. Nu pleit voorzitter Gauland wel tegen radicale uitspraken, eerder noemde hij de periode van het nationaal-socialisme slechts „een vogelpoepje” in de Duitse geschiedenis. Ook pleitte hij voor „het recht trots te zijn op de prestaties van Duitse soldaten in twee wereldoorlogen”. Hij neemt afstand van Höcke en zijn aanhang, niet van hun ideeën, alleen van de scherpe wijze waarop ze ermee naar buiten treden. „Soms moet je op je lippen bijten”, spoorde hij hen begripvol aan.

‘Reinigend onweer’

Vicevoorzitter Georg Pazderski stelt tegen buitenlandse journalisten in Berlijn: „Je hebt de factie die fundamenteel oppositie wil blijven voeren, er tegenover staan zij, zoals ik, die zeggen: nee, je moet verantwoordelijkheid nemen en je constructief opstellen. De Vleugel heeft bestaansrecht, maar alleen als ze de deur naar extreem-rechts duidelijk dichthoudt. Wie de democratische grondbeginselen van ons land niet accepteert, verdient in de AfD geen plaats.”

De hoogoplopende meningsverschillen van de afgelopen weken noemt hij „een reinigend onweer, heel normaal voor een jonge partij. De Groenen hebben ook zo’n periode doorgemaakt, waarin de radicale Fundis tegenover de pragmatische Realos stonden.”

Het zijn niet alleen de Vleugel-aanhangers van wie betwijfeld wordt of ze de democratische grondbeginselen respecteren. Toen begin deze maand bekend werd dat CDU-partijvoorzitter Annegret Kramp-Karrenbauer de nieuwe minister van Defensie zou worden, twitterde de gematigde voorzitter Uwe Junge van de AfD-afdeling Rijnland-Palts verontwaardigd: „Wanneer komt eindelijk de opstand van de generaals?” Was dit een oproep tot een militaire staatsgreep, van de ex-beroepsmilitair? Of een ongelukkige „dubbelzinnige uitspraak”, zoals partijgenoot Pazderski zegt, die je ook kan lezen als een oproep aan het leger om gewoon wat zelfverzekerder voor de eigen belangen op te komen?

Bijna wekelijks is de AfD met zulke schandalen en schandaaltjes in het nieuws. In het parlement van Sleeswijk-Holstein bijvoorbeeld werd de omstreden Doris von Sayn-Wittgenstein , die gerekend wordt tot De Vleugel van Höcke, eerst uit de fractie gezet wegens contacten met extreem-rechts. Het landelijk bestuur zette een procedure in gang om haar te royeren. De leden in Sleeswijk-Holstein gingen er dwars tegen in en kozen haar eind juni doodleuk tot voorzitter.

Of de kiezers zich veel aantrekken van de verdeeldheid en dit soort affaires in de partij is de vraag. De peilingen in de deelstaten waar in september en oktober wordt gekozen blijven veelbelovend, het ledental groeit gestaag: van 27.621 eind 2017 tot 33.516 eind 2018. Voor de andere partijen genoeg reden om zich zorgen te maken.