Direct naar artikelinhoud
OpinieDiscriminatie

Vijandbeelden door nationalistische berichtgeving zijn de oorzaak van discriminatie bij politie

Alleen door vergaande professionalisering kan het politiekorps worden verlost van discriminatie, zowel in- als extern.

Agenten op straat in Den Haag.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Volgens politiecoach Carel Boers hangt een ‘ultrarechtse geur’ rond de discriminatie van mensen met een migratieachtergrond door de politie. Dat is al jaren bekend, maar de vraag naar de oorzaken van deze discriminatie wordt nauwelijks gesteld. Daardoor neemt de politie steeds de verkeerde maatregelen, ook nu weer.

Sinds we in 2003 begonnen met onderzoek binnen de politie, stuiten we op drie hoofdoorzaken van discriminatie. Het zijn geen vage ‘vooroordelen’ die agenten ertoe aanzetten, maar concrete vijandbeelden die ze ontlenen aan de nationalistische berichtgeving in media en politiek over mensen met een migratieachtergrond.

Denk aan de aandacht voor ‘de Nederlandse identiteit’ die door deze mensen zou worden bedreigd. Denk aan de associatie van deze mensen met criminaliteit, zoals in de hetze tegen asielzoekers rond hun vermeende criminaliteitscijfers in mei. Die associatie met criminaliteit is bijzonder relevant voor de politie. Agenten nemen die vijandbeelden over en vertalen ze in vijandig gedrag naar collega’s en burgers met een migratieachtergrond.

In een goed functionerende professionele organisatie met een duidelijke hiërarchie doen persoonlijke kenmerken als afkomst en achtergrond er niet toe. Het gaat om het werk van de agent, ongeacht zijn of haar persoon. De afgelopen decennia is de politie echter steeds meer in de ban geraakt van een persoonlijkheidscultus en afgedwaald van professionaliteit en hiërarchie. Agenten en bestuurders worden geselecteerd op hun ‘persoonlijkheid’, waar ze in opleiding aan moeten sleutelen in plaats van te leren hun werk te doen. Hiërarchie heeft plaats gemaakt voor ‘leiderschap’.

Vijandbeelden

Deze disfunctionele aandacht voor de persoon bij selectie, opleiding, aansturing, promotie en beoordeling richt zich onvermijdelijk ook op persoonlijke kenmerken als achtergrond en afkomst, en activeert daarmee bovengenoemde vijandbeelden. De bestuurscultuur bij de politie speelt op de man of vrouw in plaats van op de bal. Het gevolg is dat ‘teamleiders’ (let op de term) niet ingrijpen bij grensoverschrijdend gedrag van agenten, omdat ze de hiërarchische autoriteit daarvoor missen. Slachtoffers van discriminatie worden niet serieus genomen omdat ze over onvoldoende persoonlijke ‘competenties’ zouden beschikken, aldus de persoonlijkheidscultus.

Ook het diversiteitsbeleid van de politie belicht de persoon van agenten met een migratieachtergrond in plaats van hun vakbekwaamheid. Voorkeursbeleid bij selectie selecteert agenten op hun achtergrond in plaats van op hun professionele kwaliteiten. Bij ‘multicultureel vakmanschap’ worden burgers weggezet als vertegenwoordigers van andere culturen. De politie benoemt hen met nationalistische termen, zoals ‘allochtoon’ of ‘bicultureel’. Trainingen leren collega’s zich nota bene bewust te worden van elkaars culturele achtergronden. Dit diversiteitsmanagement ondermijnt professionaliteit. De politie blijft deze fouten maar herhalen.

Racisme

Als je een beschuldiging kracht bij wilt zetten, komt het goed uit om ‘racisme’ te roepen. Die neiging is uit de VS komen overwaaien, maar slaat hier de plank mis. Eerdergenoemde drie factoren hebben niets met racisme te maken. Racismetheorieën verklaren niets, dus heb je er niets aan bij het zoeken naar een oplossing. Gezien de naoorlogse geschiedenis van dit land maakt de beschuldiging van racisme bovendien elk gesprek en dus ook elke oplossing onmogelijk. Agenten worden terecht boos als ze als racisten worden weggezet.

Een oplossing komt pas in zicht als de politie stopt met het huidige diversiteitsbeleid en met de persoonlijkheidscultus bij selectie, opleiding, aansturing, beoordeling en promotie. Deze bedrijfsprocessen moeten zich richten op het professioneel (kunnen) verrichten van politietaken en nergens anders op. Dan kunnen agenten elkaar gaan erkennen als goede collega’s en professionals in plaats van elkaar en burgers te bestempelen als vertegenwoordigers van etnische of nationale groepen. Als de politie die professionalisering weet te realiseren, volgt diversiteit vanzelf. Het zou daarbij helpen als media en politiek geen kans zouden geven aan vijandbeelden door zich aan de feiten te houden.

Hans Siebers is hoofddocent aan de Tilburg University.