Psychiaters: vraag Mueller of Trump wel in staat is president te zijn

Immers: wie heeft er na zo’n twee jaar graven in het doen en laten van de Amerikaanse president een scherpere kijk op dan hij? De vijf drongen daar dinsdag op aan in een live uitzending op internet.

Oorspronkelijk hadden ze vorige week in Washington D.C. een zaal afgehuurd voor een persconferentie, een dag voor de verhoren zouden plaatsvinden. Maar nadat die een week werden uitgesteld, moesten ze improviseren.

Dat was aan de uitzending ook wel af te zien. De deelnemers kwamen op het scherm samen via de video-conferentie-provider Zoom, de meesten vanuit hun eigen huis. Van een van hen zette een hond het op een blaffen, een ander had zijn telefoon niet uit.

Maar alle gezichten bleven op ernstig staan. Want het kleine comité had voor Mueller het voorwerk gedaan en zelf zijn eindrapport uitgeplozen. En hun conclusies liegen er niet om.

In het eindrapport zet de speciale aanklager uiteen wat er allemaal voor contacten of pogingen tot contact waren tussen de campagne-organisatie van Donald Trump en de Russen. En hij verhaalt uitgebreid over Trumps reactie op het justitiële onderzoek daarnaar, en zijn pogingen dat te frustreren. Op basis daarvan trokken Mueller, Congresleden en de media hun conclusies over schuld of onschuld van de president. Maar de vijf gebruikten die informatie als basis voor hun oordeel over zijn geestelijk functioneren.

Daarbij ging het niet om het plakken van een etiket. In de media wordt Trump regelmatig uitgemaakt voor een narcist, een ziekelijke fantast of iemand die elk moment zijn extreme onzekerheid aan het compenseren is. Daar willen de vijf zich verre van houden. Een diagnose stellen bij iemand die je niet zelf als patiënt gezien hebt, mag niet volgens de regels van de American Psychiatric Association. Maar daarom hoeft een psychiater nog niet zijn of haar mond te houden over wat er in het Witte Huis gebeurt, zei Bandy Lee, universitair docent recht en psychiatrie aan de Yale universiteit. “We stellen geen diagnose, maar we bekijken of hij goed functioneert. Dat zijn twee heel verschillende dingen. Iemand met een psychische aandoening kan best heel goed zijn in zijn werk. Maar wat we bij de president vaststelden, was alarmerend.”

Analyse in rapport

Die analyse presenteerden de vijf – naast Lee zijn dat Erwin Fisher van de Universiteit van North Carolina, Leonard Glass van Harvard, James Merikangas van de George Washington Universiteit en James Gilligan van New York University – in april in een rapport. En ze zijn heel zeker van hun zaak, ook al hebben ze Trump nog nooit ontmoet. “Voor een onderzoek van het functioneren zijn er weinig dingen zo informatief als observaties door de collega’s van de persoon over zijn prestaties, of hij wel of niet in staat is zijn werk te doen.”

De conclusie wordt aan het begin van het rapport even cynisch als spits samengevat: “Als iemand te incompetent is om een misdaad te begaan, terwijl hij er zo zijn best voor doet, is diegene dan competent om president te zijn?

Wat is er volgens het rapport zoal mis zijn met de president van de Verenigde Staten? Om te beginnen lijkt hij niet altijd te begrijpen waar hij mee bezig is. Als het gaat om staatszaken, van immigratie tot het conflict met Iran, moeten we daar naar raden, of afgaan op anonieme bronnen in de media. Maar als het gaat om de Russische invloed op de verkiezingen, of Trumps juridische positie in het Rusland-onderzoek, dan kun je in het rapport precies lezen hoe goed hij het allemaal begrijpt, en dat valt niet mee.

Een voorbeeld dat het rapport geeft: om van het Rusland-onderzoek af te komen, ontsloeg Trump FBI-directeur James Comey. Dat leverde hem veel politieke schade op en leidde tot het aanstellen van speciaal aanklager Robert Mueller. Het getuigt van weinig historisch, juridisch, politiek of tactisch inzicht om dan te proberen Mueller te ontslaan. Maar dat was wel de lijn die Trump koos.

‘Een gevaar voor anderen’

“Voordat het Mueller-rapport uitkwam hadden we anekdotes, nu hebben we details, verteld door mensen die onder ede stonden”, zei Erwin Fisher in de uitzending. “En daaruit kun je concluderen dat Trump het niet inziet wanneer hij iets niet begrijpt. Dat zien we vaak in mensen die een gevaar zijn voor anderen.”

Mueller werd overigens niet ontslagen. Maar ook dat is een teken van incompetentie, oordelen de vijf. Een president moet zijn mensen kunnen laten doen wat hij wil. Maar Trump kon niet voorkomen dat zijn advocaten en adviseurs hem naar de mond praatten en ondertussen Mueller lieten doorwerken.

Van een president hoop je verder dat hij zijn emoties in bedwang heeft schrijven de vijf onderzoekers – maar Trump kreeg woede-aanvallen als het tegenzat. En dan niet als iemand een mooi beleidsplan liet mislukken – daarover wil elke president wel eens flink schelden – maar eigenlijk alleen als er iets gebeurde dat voor hem persoonlijk pijnlijk of bedreigend was. Het leidde tot roekeloze beslissingen, zonder aandacht voor de lange-termijn gevolgen ervan – ook geen aanbeveling voor een president.

Symptomen van disfunctioneren

Zorgelijk vinden de vijf het tenslotte dat Trump op vele schriftelijke vragen van aanklager Mueller antwoordde dat hij het niet meer wist.

Het kan zijn dat hij veel dingen inderdaad niet meer weet, en dan is het niet best gesteld met zijn geheugen, want het ging soms om belangrijke en schokkende dingen. Neem de vergadering die zijn zoon Donald Jr. belegde met een Russische advocate, die namens de Russische regering schadelijke informatie over Hillary Clinton zou hebben.

Het kan ook zijn dat Trump in zijn antwoorden alleen maar deed alsof hij veel vergeten was. “In beide gevallen is dat pathologisch en geeft het zorgen over het vermogen van de president, zijn werk te doen”, aldus het rapport.

In hun internet-uitzending riepen de vijf de Democraten op, Mueller te vragen naar al die symptomen van disfunctioneren van de president. En als hij daar geen oordeel over wil geven, dan zou hij toch minstens moeten kunnen antwoorden op hun centrale vraag: had hij twijfels of Trump wel in staat zou zijn, in een persoonlijk verhoor ware en zinnige antwoorden te geven? Was het daarom dat hij genoegen nam met schriftelijke vragen, en duidelijk door Trumps advocaten opgestelde antwoorden? Als het antwoord daarop ‘ja’ is, weten we precies wat Mueller van Trump vindt.

Lees ook:

De recente column van Bas den Hond

De getuigenis van Mueller wordt een keerpunt, maar waar naartoe?